Türkiye, dünyada arılı kovan sayısı itibariyle 2’nci, üretimiyle 4’üncü sırada yer almasına karşın, bal verimliliği açısından son sıralarda kalıyor. Türkiye doğal yapısı ve çiçek çeşitliliği ile arıcılık için önemli bir potansiyele sahip olmasına rağmen bu doğal kaynaklardan yeterince faydalanılamıyor. Türkiye’nin yıllık bal üretimi ortalama 30-40 bin ton ve kovan başına düşen ortalama bal üretiminin 16-17 kilogram olduğu tahmin ediliyor.
Bal üretiminde 2000-2005 döneminde yüzde 35 oranında bir artış sağlanmasına rağmen ihracatta durum her geçen gün kötüye gidiyor. 2003 yılından itibaren ihracatta yüzde 40’a yakın azalma oldu. Ürettiği balın yalnızca yüzde 3’ünü ihraç edebilen Türkiye, 2005 yılında 2,14 bin ton bal ihraç etti. Bu düşüşte ürünlerin kalitesiz olmasının yanı sıra son yıllarda arı sağlığını korumak amacıyla kullanılan ilaçların balda kalıntı bırakması ve bala ticari glikoz katılması da etkili oldu. Türkiye dünya pazarındaki güvenirliğini kaybetmeye başladı. 2000-2005 yılında bal üretimi için verilen teşvikler sayesinde bal üretim rakamlarında artış sağlansa da kalite de hiçbir düzelme olmadı. Üretilen ballar iç pazarda tüketildiği için ithalatta da yüzde 90’lık düşüş yaşandı. Uzmanlar bal kalitesinin yükseltilmesi durumunda Türkiye’nin üretim rakamlarıyla 70 milyon YTL’lik pazarda liderliği eline alabileceği belirtiyor.
Üretimde dünya ikincisiyiz
Arının ürettiği; bal, polen, arı sütü ve propolis dünya ticaretinde önemli yer alıyor. Dünyada yaklaşık 56 milyon arı kovanından yaklaşık 1,2 milyon ton bal üretiliyor. Bal üretimi yapan ülkeler ürettikleri balın 4’te 1’ini ihraç ediyor. Dünya bal ithalatının yüzde 90’ı yaklaşık 20 üretici ülke tarafından gerçekleştiriliyor.
Çin, 6,5 milyon arı kovanı ile dünyanın en çok bal üreten ülkesi. Bal üretiminde Çin’in ardından, Türkiye, Arjantin, ABD ve Ukrayna geliyor. Diğer önemli üreticilerden olan Rusya, Hindistan, Meksika, Etiyopya, İspanya, Kanada, İran ise dünya bal üretiminin yüzde 66’sını gerçekleştiriyor. Dünya bal ihracatının yaklaşık yüzde 50’sini Arjantin ve Çin yapıyor. Bal üretiminin karlı bir sektör olması son yıllarda birçok ülkenin bal üretimi konusunda yatırım yapmasına neden oldu. Vietnam, Hindistan, Brezilya ve Uruguay yeni yatırımlarıyla bal ihracat rakamlarını artırmaya başladı. Son 5 yılda en önemli artış ise Kanada’da gerçekleşti. Kanada’da bal tüketimi son beş yılda yüzde 18,2 oranında arttı. En fazla bal ithalatını ise yüzde 50 ile Avrupa Birliği ülkeleri gerçekleştirdi.
Türkiye’de çam, yayla balı, narenciye balı, kekik balı, kestane balı, ıhlamur ağacı balı, pamuk balı ve ayçiçeği balı üretiliyor. Üretilen çam balının yüzde 95’i ihraç ediliyor. Dünya bal üretiminde yüzde 6 paya sahip olan Türkiye, bal ve balmumu dışında arı sütü, polen, propolis, arı zehri gibi ilaç ve kozmetik sanayiinde kullanılan ürünlerin üretiminde de yetersiz kalıyor.
