Sağlık Bakanlığı tuz tüketimini azaltmayı hedefliyor
Yapılan araştırmalar Türkiye’de kişi başına günlük tuz tüketiminin 18 grama ulaştığını gösteriyor. Bu rakam Dünya Sağlık Örgütü’nün günlük tuz tüketimi için önerdiği 5 gramın çok üzerinde.
Uzmanlar, aşırı tuz tüketiminin hipertansiyon, kardiyovasküler hastalıklar, kanserler, osteoporoz, böbrek hastalıkları ve diyabete yol açabileceği uyarısında bulunuyor. Bugün dünyada, kronik hastalıklar en önemli halk sağlığı sorunu olarak kabul ediliyor ve önlenmesi için sağlık politikaları geliştiriliyor. Bu sağlık politikalarının en önemli ayağını ise yeterli ve dengeli beslenme oluşturuyor. Yaşam kalitesini düşüren etkenleri ortadan kaldırmayı amaçlayan bu çalışmalarda, tuz tüketiminin azaltılması hükümetlerin öncelikleri arasında yer alıyor.
Sağlık Bakanlığı da yeni hazırladığı planla, Türk toplumunun yüksek miktardaki tuz tüketimini azaltmayı hedefliyor. Bu amaçla Bakanlık tarafından hazırlanan “Tuz Tüketiminin Azaltılması Stratejisi”, 21-22 Haziran tarihlerinde Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından Ankara’da düzenlenen ”Tuz Tüketiminin Azaltılması Ulusal Strateji Belirleme Çalıştayı”nda tartışıldı. Çalıştaya, Sağlık, Tarım ve Köyişleri, Milli Eğitim ve Sanayi Bakanlıkları yetkililerinin yanı sıra, STK temsilcileri ile çeşitli üniversitelerden öğretim üyeleri katıldı.
Oluşturulan çalışma gruplarında, tuz tüketiminin azaltılmasına ilişkin yapılabilecekler, ilgili kurumlar tarafından belirlenmeye çalışıldı. Türk gıda sektörünün en büyük temsilcisi Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi Dernekleri Federasyonu’ndan beklentiler de toplantıda dile getirildi. Tuz tüketiminin bir miktarının da işlenmiş gıdalardan alındığı ve sektörün tuz içeriği azaltılmış ürün çeşidini arttırmasının, programın başarıya ulaşmasında faydalı olacağı vurgulandı.
Çalıştayda konuşan Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Beslenme ve Fiziksel Aktiviteler Daire Başkanı Cengiz Kesici, 1978 yılında yıllık 936 bin ton olan tuz tüketimimizin 2002 yılında 2 milyon tonun üzerine çıktığını belirtti. Tuzun en çok ekmek, salamura ve yöresel olarak üretilen besinlerde kullanıldığını bildiren Kesici, çalıştay ile çok fazla tüketilen bir besin olan ekmekte tuzun azaltılması, tuz kont-rolüne yönelik yasal düzenlemeler, toplu tüketim standartlarının geliştirilmesi gibi müdahale alanlarını belirlemek istediklerini dile getirdi.
Ülkemizde kronik hastalıkların önemli nedenlerinden birinin yüksek kan basıncı olduğunu ve aşırı tuz tüketiminin zararlı etkilerini vurgulayan Kesici, günlük diyette azaltılacak 1 g tuz alımı ile felç riskinde %5 ve kalp krizinde %3 azalma; 6 g azaltmada ise felçte %34 ve kalp krizinde %25 azalma olabileceğini vurguladı.
Türk Hipertansyion ve Böbrek Hastalıkları Derneği temsilcisi Prof. Dr. Ülver DERİCİ, ülkemizde 18 yaş üstü bireylerde yüksek kan basıncı görülme sıklığının %31,8 olduğunu kaydetti ve gerekli önlemlerin alınmaması durumunda 2025 yılında dünyada hipertansif birey sayısının 1,5 milyara, ülkemizde de 30 milyona ulaşacağının tahmin edildiğini belirtti. Hipertansiyon ile fazla kilonun da ilişkisinin bulunduğunu belirten Derici, bireylerin tuz miktarı alımında azaltma yapmasının yanı sıra, yeterli ve dengeli beslenmenin ve hareketli bir yaşamın da sağlık için olmazsa olmaz olduğunu vurguladı.
Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nevzat Artık da ekmekteki tuz miktarlarının mutlaka sıkı denetlenmesi gerektiğini vurguladı. İyotlu tuz kullanımının tercih edilmesi gerektiğini de ifade eden Artık, yemeklerin tuz yerine baharatlarla tatlandırılabileceğini kaydetti.
Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölüm Başkanı Prof. Dr. Tanju Besler ise gün içinde 5-9 porsiyon sebze ve meyve tüketilmesinin beslenme alışkanlığını zaman içinde değiştirilebileceğini belirtti.
Politika geliştirilecek
Sağlık Bakanlığı’nca hazırlanan taslak metne göre, 2010-2015 yıllarını kapsayacak proje içinde 2011 yılına kadar tuz tüketiminin azaltılmasına yönelik politika geliştirilerek, ulusal program hazırlanacak ve uygulamaya geçilecek.
Bu kapsamda, Sağlık Bakanlığı koordinesinde ilgili kamu kuruluşları, gıda sektörü, toplu tüketim ve toplum kuruluşları, meslek örgütleri temsilcilerinin de bulunduğu bir Danışma Kurulu oluşturulması planlanıyor. Danışma Kurulu, yılda en az iki kez çalışmaları değerlendirmek üzere toplanacak. Önerilen tuz tüketim miktarlarının ve tuzun azaltılmasına yönelik hedeflerin belirlenebilmesi için, Mevcut Durum Saptama Çalışma Grubu tarafından hazırlanan raporlar doğrultusunda, değişik yaş grupları, cinsiyet ve risk grupları göz önünde tutularak, kısa ve uzun vadede dönemsel tuz azaltma hedefleri belirlenecek ve duyurulacak. Uluslararası platformda yürütülen çalışmalar izlenecek, WASH ( World Action on Salt Health), ESAN (European Salt Action Network) ve DSÖ gibi organizasyonlar ile İngiltere ve Finlandiya gibi tuzun azaltılması konusunda başarılı uygulamalar yapan ülkelerle temas kurulacak.
Yine taslakta, restoran, fast-food, lokanta gibi yerlerdeki menülerin incelenerek, tuz miktarlarındaki azaltma oranlarının saptanacağı ve tuz oranının kademeli olarak düşürüleceği; bu yerlerde masalardan tuzlukların kaldırılacağı, bunun yerine küçük poşetlerde iyotlu tuzların bulundurulmasının sağlanacağı ifade ediliyor.
Masalarından tuzlukları kaldıran restoran ve fast-foodların logo, bayrak veya sertifikayla ödüllendirileceği bilgisi de yer alıyor.
Yasal düzenlemeler kapsamında ekmek başta olmak üzere tuz içeriği yüksek olan gıdaların tuz miktarlarının Gıda Kodeksi Tebliğlerinde kademeli olarak azaltılması ve ürün etiketlerinde ürünlere ait tuz ve Na (Sodyum) terimlerinin en anlaşılır ve belirgin şekilde yer almasının sağlanması da taslak metinde yer alıyor.
Yüksek tuz içeren besinlerde uyarı mesajlarının yer almasının zorunlu hale getirilmesi için Etiketleme Alt Komisyonu’na öneride bulunulacak. Tuz miktarı yüzde 1’in üzerinde olan gıdalardaki tuz miktarının büyük puntolarla belirtilmesi sağlanacak.
Kademeli olarak azaltılacak
Yeni strateji ile birlikte farklı gıda kategorilerine göre peynir, et ürünleri, işlenmiş tahıl ürünleri, kahvaltılık gevrek ve bisküvi gibi işlenmiş ürünlerin tuz miktarlarının da kademeli olarak düşürülmesi öngörülüyor.
Bu amaçla işlenmiş ürünlere ilave edilen tuzun yerine muadillerinin kullanılması konusunda çalışmalar yapılacak. İşlenmiş gıdalarda tuz oranının azaltılmasından dolayı ihtiyaç duyulabilecek alternatif üretim 
metotları geliştirilecek, reformülasyon çalışmaları yapılacak ve üreticiye sunulacak. Daha az tuz içeren gıdaların üretimi teşvik edilecek, vergi indirimi yapılması koşulları araştırılacak.
Ürünlerindeki tuz miktarını azaltan gıda firmaları ödüllendirilecek. Tuzu azaltan gıda firmalarının ürün etiketlerinde slogan geliştirilmesi desteklenecek.
Ortalama gelire sahip bir ailenin günlük gıda sepetinde yer alabilecek besinlerin tuz içerikleri belirlenecek. Programın başında ve sonunda olmak üzere ülke genelini yansıtacak idrar sodyum düzeylerini de içeren ulusal bir araştırma planlanacak. Çocukların sık tükettiği çeşitli besinlerin tuz içerikleri ile çocukların belirlenen yaş gruplarına göre, günlük tükettikleri tuz miktarları saptanacak.
