Tüketici Haftası’nda, TGDF’den “Gıda Endüstrisi ve Tüketici İlişkileri Konferansı”
Geçen yıl, TGDF’nin önerisiyle UGKK gündemine alınan “Ambalajlı Gıda ve İçecek Ürünlerinde Tüketici Etiket Algı Araştırması” sonuçları, Tarım ve Köyişleri Bakanı M. Mehdi Eker’in de hazır bulunduğu Gıda Endüstrisi ve Tüketici İlişkileri Konferansı’nda kamuoyuna açıklandı”
Yeni tasarıda UGKK’nın olmayacağı gibi bir şüphe olmasın, bu yapısıyla korunacaktır.
Tarım ve Köyişleri Bakanı
Mehmet Mehdi Eker
2008 yılına Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi Dernekleri Federasyonu (TGDF) hızlı başladı. Her yıl sektörü ve tüketiciyi bilgilendirmeye yönelik etkinlikler düzenleyen TGDF, bu yıl ilk olarak 11 Mart’ta Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2007 çalışmasını tamamlayarak kamuoyu ve gıda sektörü ile paylaştı. Dergimizin bu sayısıyla sektöre ve okurlarımıza ulaştırdığımız bu çalışma, gıda sektörünün ihtiyaç duyduğu en güncel bilgileri içeriyor. Kendi alanında ilk ve tek olan Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2007’nin kamuoyuyla paylaşılmasından hemen sonra Federasyon, etkinliklerine bir yenisini ekledi ve bu yıl ilk defa Tüketici Haftası’nda, Gıda Endüstrisi ve Tüketici İlişkileri Konferansı’nı düzenledi. Konferans 20 Mart tarihinde Ankara Hilton Oteli’nde gerçekleştirildi. Gıdahattı’nın da basın sponsoru olduğu konferansa, başta Tarım ve Köyişleri Bakanı M. Mehdi Eker olmak üzere bakanlık bürokratları, akademisyenler, çeşitli sivil toplum kuruluşların temsilcileri ve basın büyük ilgi gösterdi. Unilever Türkiye’den İzzet Karaca, Ülker’den Mehmet Tütüncü ve Metin Yurdagül, Danone’den Serpil Timuray, Cargill Türkiye’den Mustafa Sayınataç, Murat Tarakçıoğlu ve TÜGİS Başkanı Necdet Buzbaş da konferansı ilgiyle takip edenler arasındaydı.
Tüketicinin Gıda Ile Ilişkisi Ambalajla Başlıyor
Konferansın açış konuşmasını yapan TGDF Genel Sekreteri Ersin Taranoğlu; TGDF’nin en önemli önceliğinin gıda güvenliği ve tüketici sağlığı olduğunu, gıda sektörünün bu öncelikleri nedeniyle diğer tüm sektörlerden ayrıştığını belirtti. Taranoğlu konuşmasında, tüketicinin gıda sektörü nezdinde farklı bir yeri bulunduğunu ifade etti ve Federasyonun kurumsal olarak, Federasyon üyesi 1000’in üzerindeki şirketin ise üretici olarak; tüketici sağlığı konusundaki sorumluluklarının farkında olduklarını ve tüm yatırım, üretim planlarını bu sorumlulukla gerçekleştirdiklerine dikkat çekti.
Tüketicinin gıda sanayi ve gıda ile ilişkisinin öncelikle ambalajları ile başladığını belirten Taranoğlu; “Tüketici, ihtiyaçlarına ve beklentilerine maksimum fayda sağlayacak bilgiyi birinci derecede, satın alacağı ürünün etiketinden elde etmektedir. Geçtiğimiz yıl, yine Sayın Eker’in desteği ve talimatıyla, fonksiyonel gıdalara ilişkin yasal mevzuat oluşturuldu ve sektörümüzün önü açıldı. Ancak; ne yazık ki hâlâ Sanayicimiz, mevcut yasal altyapının yetersizliğinden dolayı tüketiciyi basit ve anlaşılır ifadelerle bilgilendirememektedir. Zira mevcut yasal altyapı buna imkân vermemektedir. Bundan bir süre önce, özellikle Federasyonumuza bu doğrultuda gelen talepleri, biz de sektör olarak UGKK gündemine taşıdık. UGKK’da, konuyu öncelikle tüketici boyutuyla ele almak ve tüketiciye sormak noktasında, son derece güzel ve önemli bir karar alındı. Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü Başkanımız Prof. Dr. Sayın Tanju Besler de UGKK tarafından konuyla ilgili çalışma yapmak üzere görevlendirildi. Tamamen hocamızın koordinasyonunda yürütülen “Ambalajlı Gıda ve İçecek Ürünlerinde Tüketici Etiket Algı” araştırması, ülkemizde dünyaya emsal gösterilebilecek nitelikte yapılmış ilk ve tek çalışmadır.” dedi.
Sektör-Akademi-Devlet Ortak Akıl Platformu
“Tabii ki sektörün sorunları çok . Ancak, KDV indiriminde bakanlıktan gördüğümüz destek ve ilgi, Türk halkının hem kaliteli hem de daha ucuz beslenmesi yolunda atılmış çok önemli bir adımdır. Zira bizler KDV indirimini gıda sanayinde kayıt dışı ile mücadele konusunda önemli bir nokta olarak görmekteyiz” diyen Ersin Taranoğlu, kamuoyunda “dörtlü hijyen paketi” olarak bilinen ve Tarım Bakanlığı tarafından görüşe açılan Veteriner Hizmetleri, Gıda ve Yem Kanunu Taslağı’na da değinerek, taslağın yıllardır gıda sanayinin talep ettiği, Gıda İşleri Genel Müdürlüğü’ne ve gıda sektörünün bizzat kendisine ilişkin bir vizyona sahip olmadığının altını çizdi. Taranoğlu; Bakan Eker’in, sektörün önünü tıkayacak böyle bir kanuna evet demeyeceğini umduklarını söyledi.
Değiştirilmesi gündemde olan 5179 Sayılı Gıda Kanunu’nun sektöre ilişkin yetki karmaşası ve üretim süreçlerindeki yoğun bürokrasiyi ortadan kaldırdığını ifade eden Taranoğlu, 5179 Sayılı Kanun’un ardından kurulan UGKK’nın ise devletle sektörün buluşmasını sağlayan en önemli platform olduğunu belirtti. Komisyonun çalışmaları sonucu gıda sanayinin AB’ye uyumunun arttığını ve birçok yönetmelik ve gıda tebliğinin UGKK’nın ortak kararları ile hayata geçirildiğine dikkat çeken Taranoğlu; “Sektör-Devlet-Akademi ortak akıl platformu da bu sayede oluşmuştur” dedi.
Görüşe açılan Tüketici Yasa Taslağına da değinen Taranoğlu, gıda sektörünün tüketici ile ilişkisinin önemli bir ayağını oluşturan reklam konusuna da değinerek, gıda sektörünün reklam pastasında %25 pay ile birinci olduğunu ve kendisine en yakın sektörden miktar olarak 2 misli, süre olarak da 3 misli daha fazla reklam verdiğini hatırlattı. Reklam Kurulu’nda sektör ile ilgili birçok karar alındığına işaret eden Taranoğlu, Kurulda sektörel temsiliyete yer verilmesinin tüketicinin korunması adına büyük önem taşıdığını söyledi.
Enerji Tarımı Hammadde Fiyatlarını Artırıyor
TGDF Genel Sekreteri Ersin Taranoğlu’nun açış konuşmasından sonra söz alan Tarım ve Köyişleri Bakanı Mehdi Eker; 2002-2007 yılları arasında tarım ve gıda sektörlerine ilişkin Bakanlık olarak verdikleri destekler ve uygulamalarla ilgili bilgi verdikten sonra, hammadde fiyatlarındaki artışın nedenlerine değindi. Gıda hammadde fiyatlarındaki artışın ve bugün dünyada gelinen noktanın, Bakanlık olarak kendilerini daha stratejik kararlar almaya zorladığını belirtti. Bakan Eker; bugün 320 milyar dolar seviyesinde gerçekleşen dünya gıda ihracatında Türkiye’nin %2’lik küçük bir payı bulunduğuna dikkat çekti.
Hammadde fiyatlarındaki artışın sadece küresel ısınmayla açıklanamayacağını ifade eden Bakan Eker, günümüzde büyük tarım alanlarının biyodizel ve biyoethanol üretimine ayrıldığını, “Enerji Tarımı” olarak nitelendirdikleri bu durumun global açlık riskini arttırdığını söyledi. Refah seviyesi yükselen Çin, Hindistan gibi nüfusu yüksek ülkelerin, geleneksel gıda tüketim alışkanlıklarında yaşanan değişimler sonucu daha fazla hububat ve işlenmiş gıda tükettiklerini belirten Eker, bu nedenle tüm dünyada kaynakların iyi kullanılması gerektiğine dikkat çekti.
Artık Belirleyici, Tüketicinin Kendisi
Geçmişte ‘tarladan sofraya’ yaklaşımında belirleyici ana unsur üretici iken, bugün tüketicinin belirleyici olduğunu ve Türk gıda endüstrisinin değişen tüketici taleplerine göre kendini sürekli yenilediğini söyleyen Eker, Bakanlık olarak gerek yasal mevzuat altyapısı ve gerekse de desteklerle sektörün önünü açmaya çalıştıklarını ifade etti. Sektörün talepleri doğrultusunda Sağlık Beyanları ve Fonksiyonel Gıdalar konusuna öncelik vererek, bu konuda gerekli izinleri verdiklerini, bu nedenle Etiketleme Tebliği çıkarıldığını belirten Eker; yasal boşlukların doldurulması amacıyla Fonksiyonel Gıdalara ilişkin bağımsız bir düzenleme yapacaklarının altını çizdi.
Konuşmasında, yeni dönemde Bakanlığın faaliyetleri ile ilgili bilgilere de değinen Bakan Eker, ilk olarak kapasite kullanım oranlarını artırmak için gıda işletmelerinin sınıflandırılması ile ilgili bir çalışma başlattıklarını belirtti. AB’nin 2007 – 2013 yılları arasında uygulayacağı Katılım Öncesi Yardım Aracı’ nın (Instrument for Pre-Accession Assistance-IPA) kırsal kalkınma bileşeni olan IPARD kapsamında hazırladıkları programla gıda sektörüne de birçok destek sağlayacaklarını açıkladı.
UGKK’nın Yapısı Korunacak
Dünyada yaşanan gelişmelere ve nüfus artışına bakıldığında, gıda sektörünün geleceğin en önemli sektörü olacağına işaret eden Eker, bu gelişmeler doğrultusunda ve AB ile müzakerelerde ortaya çıkan eksikliklerin giderilmesi amacıyla dörtlü hijyen paketinin hazırlandığını söyledi. Konferansta, gıda sanayicilerinin 5179’un revize edilerek tekrar gıda kanunu adıyla yayınlanmasına ilişkin ortaya çıkan taleplerine net bir yanıt vermeyen Bakan Eker, hazırlanan yeni paketin AB ile uyumu kolaylaştıracağını düşündüklerini ve sektörden gelen talepleri değerlendireceklerini açıkladı. UGKK’nın yeni taslakta yer almaması yönünde bugüne kadar kendilerine ulaşan eleştiriler konusunda; “Yeni tasarıda UGKK’nın olmayacağı gibi bir şüphe olmasın, bu yapısıyla korunacaktır. Gıdayı da tüm mevzuatı ile birlikte yeni kanuna adapte ederiz” dedi.
Eker’e Şükran Plaketi
Konuşmasının ardından Tarım ve Köyişleri Bakanı Mehdi Eker’e bugüne kadar gıda sektörünün sorunlarının çözümüne sağladığı katkılar, TGDF çalışmalarına ve özellikle gıdada KDV indirimi uygulamasının hayata geçirilmesinde verdiği büyük destekleri nedeniyle bir şükran plaketi takdim edildi. TGDF adına şükran plaketini Bakan Eker’e, Danone Türkiye Genel Müdürü Serpil Timuray verdi.
En önemli halka, Etiket
TGDF tarafından bir süre önce UGKK gündemine getirilen, tüketici etiket algısına dair bir araştırma yapılması konusu, TGDF’ye gelen tüketici taleplerinden doğdu. UGKK toplantısında kabul gören araştırma teklifi sonucunda, Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü Başkanı ve UGKK üyesi Prof. Dr. Tanju Besler başkanlığında, Akademetre araştırma şirketiyle birlikte “Ambalajlı Gıdalarda Tüketici Etiket Algısı” araştırması yapıldı. Konferansta çalışma hakkında bilgi veren Prof. Besler, “Literatüre baktığımızda konuyla ilgili birçok yabancı kaynağa ulaşmak mümkün oldu. Ancak, ülkemizde bizahiti tüketici baz alınarak yapılan geniş çaplı bir çalışmaya ulaşamadık. Bunun üzerine büyük bir özveri göstererek, bağımsız bir araştırma şirketi ile “Ambalajlı Gıdalarda Tüketici Etiket Algısı”nı ölçmek üzere bir çalışma yaptık. Kalitatif ve kantitatif olmak üzere 2 aşamada gerçekleştirilen araştırmanın ilk aşamasında A, B, C1, C2, D ve E sosyo-ekonomik statülerde 12 yaş baz alarak, değişik yaş gruplarında kadın ve erkeklerin gıda ürün etiketlerinin algı derinliklerini ölçümledik.” dedi.
Prof. Dr. Tanju Besler konuşmasını şu sözlerle bitirdi: “UGKK’nın verdiği görevle, Akademetre Araştırma Şirketi ile birlikte gerçekleştirdiğimiz bu çalışmanın, özellikle Sağlık Bakanlığı’nın üzerinde çalışmaya devam ettiği Obezite ile Mücadele konusundaki Eylem Planı’nına da büyük bir ışık tutacağını düşünüyorum. Tüketici Haftası gibi önemli bir dönemde bu çalışmanın sizlerle paylaşılıyor olması, hepimiz açısından büyük bir şanstır”.
Konuşmaların ardından iki bölüm halinde gerçekleştirilen oturumlarda, Tüketici ve Rekabetin Korunması Genel Müdürü Özcan Pektaş, TÜKÇEV Yönetim Kurulu Üyesi Ömer Uçman, Koruma ve Kontrol Genel Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Nevzat Artık, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdür Yardımcısı Dr. Bekir Keskinkılıç ve TGDF Akademik Koordinatörü Dr. İsmail Mert tarafından tüketici hakları, beklentileri ve gıda ilişkisi üzerine sunumlar yapıldı .
Konferansta ayrıca, Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi Yard. Doç. Dr. Halil İbrahim Zeytin tarafından katılımcılara, Akademetre Araştırma Şirketi tarafından yapılan “Ambalajlı Gıda ve İçecek Ürünlerinde Tüketici Etiket Algı Araştırması’nın özet sunumu ve analizi yapıldı.
Tüketicinin Bilgi Kaynağı Ürün Ambalajı
TGDF tarafından UGKK gündemine getirilen ve desteklenen araştırma, Prof. Dr. Tanju Besler başkanlığında Akademetre tarafından yapıldı. Araştırma, tüketicinin satın alma davranışı sürecinde ve marka tercihinde, paketli ve ambalajlı gıda ve içeceklerde ambalaj etiketinin rolünü ve etiket üzerinde kullanılan içeriksel ve biçimsel unsurlarının önemini belirlemek üzere yapıldı. A, B, C1, C2, D, E sosyoekonomik statüde; 12 yaş üzeri; kadın ve erkek tüketiciler üzerinde yapılan araştırma sırasında öncelikle, tüketicinin ürün ve marka tercihinde etkili olan unsurlar ve bu unsurlar içerisinde ambalaj ve etiketin rolü irdelendi.
Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi Yard. Doç. Dr. Halil İbrahim Zeytin tarafından özet sunumu yapılan rapora göre, tüketicilerin Alışveriş Noktalarındaki Aylık Alışveriş Yapma Sıklığında bakkallar lehine bir durum ortaya çıktı. Mahalle bakkalına ayda 21 kez uğrayan tüketici; markete 13 kez; zincir süpermarketlere 4 kez ve hipermarketlere 3 kez alışveriş yapmak için uğruyor.
Ambalajlı ürün satın alma sıklığında ise unlu gıdalar ilk sırayı alırken, gazlı-gazsız her türlü içecekler ve paketli çay – kahve ikinci ve süt ve süt ürünleri – dondurma kategorisi üçüncü sırada yer alıyor. Yine, araştırmaya katılanların %80’inin unlu gıdaları, %75’inin süt ve süt ürünleri ile içecek ürünlerini haftada en 1-2 kere satın aldığı görülüyor. 6 yaş ve altında çocuğu olanların %90’ı ise haftada en az 1-2 kere süt ve süt ürünleri satın alıyor.
Satın alma alışkanlıklarının incelendiği bu bölümde tüketici, her türlü içecekler ve çay – kahve; Bisküvi, kek, makarna gibi unlu gıdalar; Çikolata ve şekerlemeler; Çerez, cips gibi atıştırmalıklar ve sıvı yağlarda marka ve üretici firmaya önem verirken süt, süt ürünleri ve dondurma; balık, et, tavukçuluk ürünleri; salça ve konserveler ile fonksiyonel gıdalarda üretim ve son kullanma tarihine dikkat ediyor .
Tüketicilerin satın alma kararlarını etkileyen diğer bir unsur bilgi kaynakları. Tüketici tarafından sırasıyla ambalajların üzerindeki bilgiler; Aile üyeleri, arkadaş, komşu gibi yakın çevre; Televizyon programları; doktor, diyetisyen, eczacı gibi uzmanlar sıklıkla başvurulan bilgi kaynakları olmasına rağmen; iş, başvurulan bilgi kaynağının güvenilirliğine geldiğinde sıralama değişiyor. Bilgi kaynağı güven endeksinde sıralamanın başına doktor, diyetisyen, eczacı gibi uzmanlar geçerken, aile üyeleri ve etiket bilgileri daha sonra geliyor. Tüketicilerin % 78,1’i etiket bilgilerini yeterli bulurken, etiket üzerindeki bilgilerin yetersiz olduğunu düşünenler, detaylı açıklama olmadığı veya anlaşılmayan terimlerin kullanıldığını ifade ediyorlar.
Markalı Ürün, Güvenilir Bilgi
Etiket Algısı Araştırmasına göre, tüketicilerin %76,5’i etiket bilgilerine önem veriyor, ilk defa satın alınan ürünlerde etiket bilgilerinin önemi daha da artıyor. Markalı ürün ise tüketici için güvenilir etiket bilgisi anlamına geliyor. Ölçümlemeler, markaya duyulan güvenin etiket bilgilerine gösterilen ilgi üzerinde %8’lik bir etkisi bulunduğunu gösteriyor.
Tüketici satın alma eylemi esnasında etiket bilgilerinde önce son kullanma tarihine bakıyor. İkinci olarak dikkat edilen husus üretim tarihi, bunu sırasıyla ürünün markası ve üretici firmanın adı gibi bilgiler takip ediyor. Ancak; özellikle raf ömrü kısa ürünler için, üretim tarihi, son kullanma tarihine göre daha çok dikkate alınıyor. Burada ilginç bir veriyi de paylaşmak gerekir. Araştırmada tüketicilerin, üretim ve son kullanma tarihi arasındaki farka bakarak, ürünün doğal ya da katkı maddeli olduğuna ilişkin yargıda bulundukları ortaya çıkmış
Araştırma, 30-44 yaş gruplarındaki tüketiciler arasında, etikette yer alan enerji ve besin değeri tablosunun daha fazla incelendiğini de ortaya koyuyor. Araştırmanın dikkat çekici bir başka bulgusu da, tüketicilerin %75’inin enerji ve besin öğelerinin etikette yer almasını önemsemesine rağmen, sadece %40’ının bu değerlere dikkat etmesi. Beslenme beyanlarının, etiket bilgileri içinde doğruluğundan en çok şüphe duyulan buna rağmen satın alma davranışını en çok etkileyen bilgiler olduğu da görülüyor.
Bölgeler bazında ürüne ait enerji ve besin tablosuna en çok dikkat edilen bölgeler, Orta Anadolu, Güney Doğu Anadolu ve İstanbul olurken; en az dikkat edilen bölgeler ise Ege, Doğu Karadeniz ve Ortadoğu Anadolu olarak ortaya çıkıyor.
Doğal Ve Katkısız
Araştırma ile gıda etiketleri üzerinde artık sıklıkla görmeye başladığımız, doğal veya katkısız, kalp dostu, vitamin katkılı ve zekâ geliştirir gibi etiket sağlık beyanlarının tüketici tarafından oldukça önemsendiği ortaya çıktı. Ayrıca tüketicilerin %90’ından fazlasının ambalajlı gıda ve içecek ürünlerinde bulunan temel besin maddelerinin neler olduğunu bildikleri de ortaya çıkan sonuçlardan biri.
Tüketici bilinç düzeyinin sosyoekonomik statü ve eğitim durumuna bağlı düşmesinin göstergesi sonucunda; eğitim ve SES seviyesi arttıkça etiket üzerinde yer alan besin değer tablolarına bakma oranının yükseldiği görülmektedir.
Etiket algı araştırmasında deneklere sorulan “Dengeli ve yeterli beslenmek için kalori /enerji ve protein, karbonhidrat, gibi enerji ve besin öğelerinden günde ortalama ne kadar tüketmeniz gerektiğini biliyor musunuz?” sorusuna katılımcıların %20,4’ü evet, biliyorum cevabı vermiş. Bu oranın üniversite ve üzeri eğitime sahip olanlarda %27’ye çıktığı görülüyor.
Yine, “Ambalajın Görünür Yüzünde Beslenme Açısından, Belirli Kriterlere Göre Belirlenmiş, Ürünün Yeterli ve Dengeli Olduğunu Gösteren Bir İşaret, Sembol, Logo Olmasını İster misiniz?” sorusuna ise katılımcılar %71,9 oranında evet, isterim yanıtını vermişler. Gıda ürünlerinin etiketlerinde yer alan beslenme tabloları ve diğer bilgilerin hangi kurum tarafından denetlendiği sorusuna ise katılımcıların büyük bir kısmı, Sağlık Bakanlığı yanıtını vermiş. Sağlık Bakanlığı’nı TSE ve Tarım ve Köyişleri Bakanlığı takip ediyor.
Araştırma sonuçlarına göre, ürüne ait özelliklerin ambalajlı gıda ve içecek ürünleri etiketlerinin yeterliliği analizi sonrası beklentiyi en az karşılayan ve tüketici açısından etiket üzerinde iyileştirme yapılması gereken öncelikli ilk 5 konu tespit edilmiş. Bu konular sırasıyla; Etiket üzerinde yer alan yabancı kelimelerin açıklamaları, İçindekiler kısmının okunur büyüklükte yazılması, Çocuklara uygunluğunun belirtilmesi, Etiketlerde yer alan işaretlerin anlaşılır biçimde olması, Basit ve anlaşılır sağlık ve beslenme bilgilerinin yer alması, Sembollerle anlatılması, yani kısaca tüketici etiketin basit, yalın, anlaşılır ve sembollerle anlatılmasını istemektedir.
Etiket Bilgisi Tüketiciye Güven Veriyor
Akademetre tarafından yapılan araştırmada, gıda ürünlerine ilişkin, ambalaj ve etiket, genel olarak ürünün üzerinde yazan son kullanma tarihine kadar bozulmadan muhafaza edilebileceği, hijyenik ortamlarda üretildiği, belirli sağlık ve üretim kontrollerinden geçtiği, bir sorunla karşılaşılması durumunda iade edilebileceği ve “hesap sorulabileceği” ve ürünün güvenilir olduğu gibi konularda tüketiciye güven verdiği belirlenmiş.
Ambalajın kendisi ve üzerinde yer alan görsel ve içeriksel bilgi, tüketiciye göremediği ürün hakkında da bir ipucu veriyor. Yine tüketiciler için ambalaj dikkat çekici bir faktör olarak satın almaya teşvik edici olmasının yanı sıra; ambalajın dizaynı tüketiciye duyulan saygının, ürüne ve tüketiciye verilen önemin bir göstergesi kabul ediliyor.
Araştırmaya göre tüketici nezdinde paketlenmiş gıda ve içecek ürünlerinde, temel satın alma kriteri “marka”. Bu doğrultuda markaya duyulan güven ile etiket duyarlılığı arasında ters ilişki var. Araştırma sonuçları, markaya duyulan güven arttıkça, ürünün etiketine olan ilginin azaldığını da gösteriyor.
Kalite Belgeleri
Tüketici etiket algısında, ambalaj üzerinde, HACCP ve ISO başta olmak üzere ürünün almış olduğu kalite belgelerinin yer alması markanın büyüklüğünün uluslararası standartlara sahip olduğunu, hatta üretim biçimi ve ambalaj bilgilerinin bu kurumlar tarafından denetlendiğini gösteriyor. Ayrıca, markaya duyulan güveni, kendi algısında gerekçelendirme ve tükettiği ürün için güven duygusu yaşama ihtiyacı duyan tüketici için söz konusu sertifikalar ispat niteliği taşıyor.
