Uluslararası Tropik Tarım Merkezi CIAT, gıda sistemlerinin sürdürülebilirliğini değerlendiren bir harita yayınladı. Ülkeleri ayrı ayrı inceleyen ve türünün ilk örneği olan sürdürülebilir gıda haritası sadece üretim ve beslenmeyi değil, ekonomik ve sosyal değişkenleri de dikkate alıyor.
İnsan beslenmesinin iklim değişikliğine olumsuz etkisi konusunda farkındalık arttıkça, gıda sistemlerinin daha iyi kavranmasının gerekliği de giderek ön plana çıkıyor. Küresel bazda uzmanlar, kendimizin ve gezegenimizin sağlığı için beslenme alışkanlıklarımızı değiştirmemiz gerektiğini vurguluyor. Ancak içinde bulunduğumuz gıda sisteminin sürdürülebilirliğinin tam olarak değerlendirilebilmesi için sosyal ve ekonomik değişkenlerin de dikkate alınması gerekiyor.
Araştırmacılar gıda sistemleri ile ilgili yaklaşık 20 yıllık bilimsel literatürü tarayarak, 97 ülke için verisi elde edilebilen 20 değişken belirledi. Bu şekilde ülkeler puanlanarak bir harita oluşturuldu. Değişkenler, sürdürülebilirliğin değişen iklim, artan nüfus, artan gıda talebi gibi küresel gıda sistemi üzerinde baskı yaratan olgulardaki değişimlerin etkilerinin takip edilebilmesine de yarayacak.
Sürdürülebilir gıda sistemleri için 20 gösterge
Gıdanın üretiminden tüketimine, üretim öncesi süreçlerden gıda atıklarına kadar geniş bir ağı kapsayan gıda sistemleri nispeten yeni bir araştırma konusu. Bu nedenle araştırmacılar, devletler ve uluslararası kalkınma örgütleri tarafından kullanılan göstergeler arasında bir birliktelik mevcut değil. Araştırmacılar bu birlikteliğin sağlanmasına katkıda bulunmak üzere; çevresel, ekonomik, sosyal boyutlar ile gıda ve beslenme boyutunda toplam 20 gösterge belirledi. Bu göstergeler tarımsal üretim kaynaklı sera gazı salımından kadın iş gücünün boyutu, adil ticaret, gıda fiyatı belirsizlikleri, gıda kayıp ve atıklarına kadar çok geniş bir yelpazede faktörleri içeriyor.
Gıda sistemlerinin muhtemelen dünyanın en büyük işvereni olduğu ifade edilen çalışmada, sürdürülebilir gıda sistemlerinin, üretimden perakendeye, dağıtıma ve tüketime milyonlarca insanı ekonomik ve sosyal açıdan etkilediği ifade edildi. Bu nedenle gıda sistemlerinin sürdürülebilirliği söz konusu olduğunda konunun ekonomik ve sosyal boyutlarının göz ardı edilmemesi gerekiyor.
Scientific Data dergisinde yayınlanan çalışmada göstergeler ve bu göstergelere ulaşılabilen ülkeler arasında bir denge kurularak 192 göstergeden 20’si seçildi. Bu göstergelerin ulaşılabildiği 97 ülke arasında sürdürülebilir gıda sistemi endeksi en yüksek olan ve ülke Yeni Zelanda oldu (0,73). Yeni Zelanda’yı İsviçre, Kanada, İngiltere, Hollanda, ABD, Avusturya, Norveç, İsveç ve Avustralya takip etti.
Türkiye kaçıncı sırada?
Diğer yandan, en düşük endekse sahip ülke Ürdün oldu (0,26). Ürdün’ün üzerinde sırasıyla Bangladeş, Hindistan, Madagaskar, Gine, Pakistan, Yemen, Cezayir, Sudan ve Nijer bulunuyor. İklim değişikliğinin etkilerinin en fazla hissedildiği bölgelerden birinde yer alan ülkemiz ise sürdürülebilir gıda sistemleri açısından 97 ülke arasında 62’nci sırada (0,46). Ülkemiz olumsuz bir noktada görünse de son 15 yıl içerisinde iyi yönde gelişme kaydetmiş ülkelerden biri. Endeks verilerine göre 2004-2006 yılları arasında Türkiye 0,40 puanla 73’üncü sırada yer alıyordu.
