Son dönemlerde bağışıklık sistemini güçlendiren ve hastalıklara karşı koruyan takviye gıdalara ilgi arttı. İlginin en çok arttığı ürünlerden biri ise arıların bitki tomurcukları ve salgılarından topladığı reçinemsi maddeleri işleyerek ürettiği “Propolis”. Ancak sahte ve analiz edilmemiş propolis, sağlığınıza zarar verebilir. Uzmanlar, gerekli işlemlerden geçmemiş ve analiz edilmemiş propolislerin tüketilmemesi gerektiği konusunda uyarıyor.
Özellikle kış aylarında bağışıklık sistemini güçlendirmesi ve hastalıklara karşı koruması nedeni ile tercih edilen propolis, analiz edilmemiş ise veya sahte ise sağlığınıza zarar verebilir. Yeditepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erdem Yeşilada, “Propolis ürünlerinin iyi bir analizden geçirilmesi gerekiyor. Yani kovandan doğrudan alıp da, propolisi kullanamazsınız” dedi.
Propolisi arılar, kovanlarını korumak için yapıyor
“Propolis son zamanlarda popüler oldu ama aslında binlerce yıllık bir geçmişi var.” diyen Prof. Dr. Yeşilada, şunları söyledi:
“Eski mısır medeniyetinde mumyaların cesetlerini koruması falan propolis sayesinde. Bu, propolisin mikropları öldüren, havayı geçirmeyen etkisine bağlı. Bugünlerde popüler olmasının nedeni ise çeşitli etkilerinin bilimsel çalışmalar ile ortaya konulmuş olması. Günümüzdeki bitkisel, fototerapi ürünlerine ilginin nedeni, özellikle 2000’li yıllardan sonra yapılan araştırmalar ile etkinliğini ortaya koymak oldu. Propolis bir kovan ürünü.
Esasında arı bunu kovandaki bala böcek gelmesin diye korumak için kullanıyor. Çevredeki reçineli bitkileri kullanıyor, bazı antitmikrobiyel yani mikrop öldürücü etkisi olduğu bilinen bitkileri kullanıyor. Ve o şekilde bir Çin seddi yapıyor deyim yerindeyse. Ve böcek geldiğinde bunun içerisinde yapışıyor, içerideki bala erişemeden ölüyor. Bu bakımdan önemli. Propolisin anlamı esasında baktığımızda, pro ön demek, polis ise şehir demek. Bal için şehir kovan yani kovanı korumak için yapılan bir ürün” şeklinde konuştu.
“Ziftli ya da kurtlu olabilir”
Propolisin çok popüler olduğunu ama sahtelerinin de çok bulunduğuna dikkat çeken Yeşilada, şöyle devam etti:
“Esasında tabii sahtekarlık önce arıdan başlayabiliyor. Çünkü amacı ne arının? Gelen böcekleri engellemek. Eğer çevrede yeterince reçineli bitki yoksa, Gidiyor zift alıyor mesela. Yoldaki zifti alıyor. Önemli olan oraya böceğin yapışması. O nedenle kullanılacak propolis ürünlerinin iyi bir analizden geçirilmesi gerekiyor. Yani kovandan doğrudan alıp da, propolisi kullanamazsınız. Bunun dışında tabii ne dedik böcek geliyor, yapışıyor, ölüyor.
Benim bildiğim mesela bir okuyucum dedi ki, bir yerden propolis bir damla almış, kullanıyormuş her gün. Sonra içine bakmak aklına gelmiş. bakmış kurtlar kaynıyor. Esasında bunun nedeni, siz propolisi herhangi bir işlemden geçirmeden doğrudan kullanırsanız, içerisindeki böcekler öldü ama böcek yumurtaları ölmedi. Suyu görünce, birden açılıyorlar ve kurtlar meydana geliyor. O yüzden özel teknikler ile yapılıyor.
Güvenilir firmalar nasıl üretiyor?
Büyük firmaların yaptığı propolislerde özel kafesler kullanılıyor. Bu kafeslerde böceklerin kovana girmesi engellenirken, arı bir yandan da propolisi yapmış oluyor. Yani böcek taşımayan propolis oluyor. Bu önemli bir husus. Bunun dışında tabii çözücü önemli. propolis reçine olduğu için buradaki bileşenler suda çözünmez. Az çözünür. Bahsi geçen kansere de iyi gelir, soğuk algınlığına karşı da iyi korur gibi bilimsel çalışmaları ancak siz alkollü ekstre ile alabilirsiniz. En yüksek etkiyi alabilmek için alkollü ekstre. Fakat alkol tabii kolay kolay kullanılamaz. Hele çocuklara hiç verilemez. O nedenle özel bazı yeni ekstraklar çıktı. Herhangi bir yöntem kullanmadan bahsi geçen bu etkili maddeleri içerisinden alarak uygun hale getiren, formülasyon yapan ürünler çıktı. Onların takip edilmesi gerekiyor.”
Etkisi yüksek olan propolislerin yalnızca eczanelerde bulunabileceğini, sulu propolislerin ise güvenilir yerlerden analiz edilmiş olanlarını satın almak gerektiğini vurgulayan Yeşilada, “Bu ürünler sadece eczaneye verildi. Dışarıda yok. Diğer yerlerden alacağınız ürünler sulu ekstrakt olacaktır. Etkisi zayıf olacaktır.
Doz olarak da hem yetişkin dozu miktarı var hem çocuk ürünü var. Çocuğa günde 200 miligram, yetişkinlerde ise günde 500 miligrama kadar alınıyor. Bu şekilde doze edilmiş ve analize edilmiş yani içerisindeki özellikle bahsettiğim bileşenlerin, bilhassa da kafeikasit ve nilesterin olduğu ürünler terci edilmeli. Çünkü propolis ile yapılan çalışmalarda en önemli baş rol oyuncusu bu” dedi.
Testlerden geçmiş propolis kullanın
Sahte ve analiz edilmemiş propolislerin zararları ile ilgili olarak ise Yeşilada, şunları söyledi:
”Birincisi demin söylediğim gibi kurtlar varsa iğrenç. İkincisi zift varsa kanserojen, üçüncüsü eğer yeterli etkili madde yoksa boşuna alınmış bir ürün. Para da boşa, beklentiler de. Onun dışında tabii yapılması gereken, bütün arı ürünleri için bu söz konusu tabii bal için de söz konusu, analiz yapılması. Çünkü temiz doğa kalmadı.
Dolayısıyla herhangi bir şekilde çevredeki toksinler, fabrikalar, endüstriyel veya yoldaki egzoz ve ağır metaller gibi bunların hepsinin bakılması gerekiyor. O yüzden bunlar analiz edilmemiş halde bir ürün hazırlandıysa o zaman ne olacaktır? Size yarar yerine zarar verecektir. Mesela bazen duyuyorum ‘Benim dayım arıcı, bana bal veriyor.’ Ben de diyorum ki ‘Dayınız arıları eğitebiliyor mu? Şu çiçeğe git, ötekine gitme’ diye.
Bu başarılamıyor. Dolaysıyla mutlaka analiz. Günümüzdeki bütün bitkisel ürünlerde üzerinde durduğumuz en önemli konu analizdir. O yüzden analiz olmaz ise etki de olmaz veya zarar olur.”
DHA
