Sağlıklı beslenmenin öğrencilerin iyi bir şekilde büyüme ve gelişmelerinin yanında okul başarısına da etki ettiğini bildiren Sağlık Bakanlığı, yetersiz ve dengesiz beslenen öğrencilerde ortaya çıkabilecek sorunlara dikkat çekti, okul çağında sağlıklı beslenme için önerilerde bulundu.
Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, okul çağında sağlıklı beslenmenin önemine işaret ederek, öğrencilerin okul başarılarını da etkileyen beslenme konusunda önerilerde bulundu.
Okul Çağının Önemi
Günümüzde obezite (şişmanlık), çocukluk çağının en sık görülen kronik hastalıklardan biri olarak kabul edilmektedir. Çocukluk çağı obezitesinin yetişkinlik obezitesine yol açtığı ve pek çok kronik hastalık için zemin oluşturduğu düşünüldüğünde obezite ile mücadeleye çocukluk çağında başlamanın ne kadar önemli olduğu açıkça görülmektedir.
Okul çağı dönemi; fizyolojik, psikolojik ve sosyal gelişimin hızlı olduğu, yaşam boyu devam edebilecek davranışların büyük ölçüde oluştuğu, çocukların bilgi almaya ve alışkanlık kazanmaya en uygun olduğu dönemdir. Bu dönem; çocuk ve gençlere sağlıklı beslenme ve yaşam biçimi alışkanlığının kazandırılması, sağlıklı yaşam bilincinin yerleştirilmesi ve yetişkinlik dönemi hastalıklarının önlenmesi açısından atılacak adımlar için temeldir.
Yetersiz ve dengesiz beslenmenin okul başarısına etkisi
Öğrencilerin iyi bir şekilde büyüme ve gelişmelerinin yanında okul başarısı da sağlıklı beslenme ile ilgili önemli bir husustur. Yetersiz ve dengesiz beslenen öğrencilerin; dikkat süreleri kısalmakta, algılamaları azalmakta, öğrenmede güçlük ve davranış bozuklukları gelişmekte, okulda devamsızlık süreleri uzamakta, okul başarıları düşmektedir.
Okul Çağı Çocukları İçin Sağlıklı Beslenme Önerileri
Sağlıklı beslenme için temel besin gruplarında bulunan besinlerden öğünlerde yeterli miktarda ve dengeli bir şekilde tüketilmesi gereklidir. Beş besin grubu ve içerdikleri besinler aşağıdaki gibidir:
Süt ve ürünleri: Süt, yoğurt, peynir, kefir, dondurma vb.
Et ve ürünleri, yumurta ve kuru baklagiller ile sert kabuklu yemişler/yağlı tohumlar: Et, tavuk, balık, yumurta, kuru fasulye, nohut, mercimek gibi yiyeceklerin yanı sıra ceviz, fındık, fıstık gibi sert kabuklu yemişler/yağlı tohumlar
Sebzeler: Taze ve kuru sebze
Meyveler: Taze ve kuru meyveler
Ekmek ve tahıllar: Ekmek, makarna, erişte, kuskus, bulgur, yulaf, arpa, pirinç ve kahvaltılık gevrekler
Kahvaltı en önemli öğün!
En önemli öğün kahvaltıdır. Bütün gece süren açlıktan sonra, vücudumuz ve beynimiz güne başlamak için enerjiye gereksinim duymaktadır. Kahvaltı yapılmadığında veya uzun süreli açlıklarda dikkat dağınıklığı, yorgunluk, baş ağrısı ve zihinsel performansta azalma olmaktadır. Bu nedenle, güne yeterli ve dengeli yapılan bir kahvaltı ile başlamak okul başarısının artmasında son derece önemlidir.
Gün boyu fiziksel ve zihinsel performansın en üst düzeyde tutulabilmesi, düzenli olarak ana ve ara öğünleri tüketmeniz ile mümkündür. Bu nedenle, öğün atlanmamalıdır. Günlük tüketeceğiniz besinlerin 3 ana, 2 ara öğünde alınması en uygun olanıdır.
Sağlıklı besinleri tercih edin!
Okulda ya da evde dinlenirken, ders çalışırken ara öğün ve atıştırmalarda tüketilecek besinlere dikkat edilmelidir. Sağlıklı besinler tercih edilmelidir. Şeker ve şekerli yiyecek ve içecekler, cips, kızartma gibi yiyecekler, gazlı içecekler yerine süt, yoğurt, ayran, sütlü tatlılar, tam tahıllı ekmekle yapılan sandviç, meyve, taze sıkılmış meyve suyu, kuru meyve veya ceviz, fındık, badem gibi yağlı tohumların (kavrulmamış yağlı tohumlar, çiğ) tüketiminin tercih edilmesi yararlı olacaktır.
Okul kantinleri, büfe gibi yerlerden satın alınan besinleri seçerken benzer dikkat gösterilmelidir.
Okul çevresinde açıkta satılan besinler güvenli değil!
Ambalajlı tüm yiyecek ve içecekleri satın alırken etiket bilgisinde Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan üretim izninin bulunmasına, son tüketim tarihinin geçmemiş olmasına dikkat edilmelidir.
Açıkta satılan besinler yeterince güvenilir ve temiz değildir. Ayrıca, uygun koşullarda muhafaza edilmedikleri için çabuk bozulma riski taşırlar. Bu nedenle, özellikle okul çevresinde açıkta satılan besinler satın alınmamalıdır.
Vücudunuzun düzenli çalışması, tükettiğiniz besinlerin vücuda yararlılığının artırılması, fiziksel, zihinsel ve duygusal gelişiminize katkı sağlaması açısından günde 60 dakika fiziksel aktivite yapılmalıdır.
Çocuklar spora teşvik edilmeli!
Anne baba ve öğretmenler çocukların büyüme ve gelişmelerini izleme ve sağlıklı beslenme davranışları geliştirmeleriyle yakından ilgilenerek, kendi beslenme ve fiziksel aktivite alışkanlıkları ile onlara örnek olmalıdırlar.
Çocukların; sevdikleri herhangi bir spor dalı ile ilgilenmeleri teşvik edilmeli, okul spor kulüp aktiviteleri arttırılmalıdır.
Günlük ev işlerine yardımcı olmaları vb. sağlanarak gün içerisinde hareketlerini arttırmalarına yardımcı olunmalıdır.
Sağlıklı yaşam için çocuklara el yıkama ve diş fırçalama alışkanlığının kazandırılması çok önemlidir. Kirli eller, basit bir soğuk algınlığından ölümcül hastane enfeksiyonlarına kadar pek çok hastalığın nedeni olabilmektedir. Özellikle yemek yemeden önce ve sonra, tuvalete girdikten sonra, dışarıda oyun oynadıktan sonra, dışarıdan eve gelince eller, sabun ile iyice ovuşturarak yıkanmalıdır.
Öğretmen desteği
Öğrencilere temel beslenme bilgilerinin verilmesi, öğrenilen bilgilerin davranışa dönüştürülmesi, yanlış beslenme alışkanlıklarına zamanında müdahale edilmesi ve beslenme davranışları ile örnek olunması önerilmektedir.
https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/beslenmehareket-anasayfainternet adresinde bulunan “Okul Sağlığı” alanında sağlıklı beslenme ve fiziksel aktivite konularında eğitim sunumları, kitap, broşür, afiş vb. dokümanlardan yararlanılması önemlidir.
Beslenme Dostu Okullar Programına destek olunması önemlidir.
Öğrenciler ile birlikte yeterli ve dengeli beslenme konusunda çeşitli etkinlikler (bilgi yarışması, sınıf gazetesi, beslenme köşesi vb.) düzenlenerek ve akran eğitiminden yararlanarak öğrencilerin birbirlerini eğitmelerine ve beslenme konularını birlikte tartışmalarına zemin hazırlanabilir.
Öğrencilerin her gün kahvaltı yapıp, yapmadıklarının takip edilmesi önemlidir.
Öğrencileri, açıkta satılan yiyecekleri tüketmemeleri konusunda uyarın!
Çocukların beslenme çantası içeriğinin, daha önce okullara Sağlık Bakanlığı tarafından önerilen menü örneklerine göre hazırlanmasının sağlanması ve içeriklerinin kontrol edilmesi yararlı olacaktır.
Beslenme saatlerinde; tüketimi önerilmeyen aşırı şekerli, yağlı ve tuzlu besinler yerine peynir, yumurta, taze sebze ve meyve gibi besinler, gazlı ve diğer hazır içecekler yerine süt, ayran, taze sıkılmış meyve suyunun tercih edilmesi konusunda çocuklar uyarılmalı ve bu konuda veliler ile işbirliği yapmalıdırlar.
Öğrenciler açıkta satılan yiyecekleri tüketmemeleri konusunda uyarılmalıdır.
Okullardaki “Sağlık, Temizlik, Beslenme ve Yeşilay Kulübü” ile beslenme konularının gündemde kalması sağlanmalı, bununla ilgili okul içi, sınıf içi etkinlikler düzenlenmelidir.
Öğrencilerin boy ve ağırlık artışlarını rutin aralıklarla takip edilmesi, değerlendirmesi ve gerektiğinde bir sağlık kuruluşuna yönlendirme yapılması önemlidir.
Fiziksel Uygunluk Karnesi
Ortaokul ve liselerde “Sağlıkla İlgili Fiziksel Uygunluk Karnesi” uygulamasına destek olunması önemlidir.
Sağlıklı yaşam için çocukların el yıkama ve diş fırçalama alışkanlığı kazanmalarına yardımcı olmalıdırlar.
Veli toplantısında anne ve babalardan çocukların sağlıklı beslenmeleri ve el yıkama alışkanlığı kazanmaları konusunda hassasiyet göstermelerini istemeli ve bu konuda veliler ile işbirliği yapmalıdırlar.
Okul kantinlerinin ve yemekhanelerinin sağlıklı yiyecek ve içeceklerin temini ve hijyen bakımlarından gerekli takipleri yapılmalıdır.
