1-7 Haziran İyot eksikliği Hastalıklarının Önlenmesi Haftası dolayısıyla açıklamalarda bulunan Ufuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ayça Törel Ergür, iyot eksikliğinin çocuklarda zeka geriliğine neden olduğu uyarısında bulundu.
Ufuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Pediatrik Endokrinoloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ayça Törel Ergür, 1-7 Haziran İyot Eksikliği Hastalıklarının Önlenmesi Haftası dolayısıyla bir açıklama yaptı.
İyot ne zaman keşfedildi?
İyotun ilk kez 1811’de Bernard Courtois’in barut yaparken oluşan mor bir buhar çıkışının gözlenmesi ile keşfedildiğini ve Yunanca’da “mor” anlamına geldiğini belirten Ergür, “İyot, tüm vücut hücrelerinde bulunan tiroid hormonlarının sentezinde gerekli olan, bağışıklık sistemi, enfeksiyonlardan korunmada ve kanser gelişiminin önlenmesinde önemli olan bir esansiyel eser elementtir” ifadelerini kullandı.
En fazla iyot içeren besinler
İyotun doğada en fazla deniz suyu, kaya ve deniz yosunlarında bulunduğunu vurgulayan Prof. Dr. Ayça Törel Ergür, en fazla iyot içeren besinlerin kabuklu deniz ürünleri, tuzlu su balıkları, ton balığı, mezgit, sebzeler (ıspanak, soya fasülyesi, şalgam, pazı, kabak, kuru fasülye, sarımsak), çilek, süt-süt ürünleri ve peynir olduğunun altını çizdi. Ergür, şu bilgileri verdi:
Türkiye, orta derecede iyot eksikliği bölgesi
“İyot eksikliği, o toplumdaki guatr (tiroid bezinin büyümesi) ve idrarda iyot düzeyine göre sınıflandırılır. Ne yazık ki iyot eksikliği halen dünyada ‘salgın’ boyutunda süregelmektedir. Pek çok önlemler alınmasına rağmen DSÖ’nün ’iyot eksikliği’ olarak tanımladığı bölgede dünya nüfusunun 1/3’ü yaşamaktadır. Ülkemizde guatr prevelansı yaklaşık %30 civarında olup, orta derecede iyot eksikliği bölgesi olarak tanımlanmaktadır.
Gebeler, yenidoğanlar ve çocuklarda iyot eksikliğine dikkat!
Özellikle çocuklarda ilk üç yılda santral sinir sisteminin gelişiminde tiroid hormonlarının büyük rolü bulunmaktadır. İyot eksikliğine bağlı yetersiz tiroid hormon biyosentezi zeka geriliği, gelişme geriliği, sağırlık, konuşma bozuklukları yaratmaktadır. ‘Önlenebilir zeka geriliği’ nedeni olarak bilinen iyot eksikliği yapılan çalışmalarda IQ’da 12-13 puan azalma yaratmıştır.
İyot eksikliği; küçük ve okul çağı çocuklarda; guatr, ders başarısında düşme, hafızada ve konsantrasyonda bozulma, dikkat eksikliği sendromu, anksiyete, depresyon, boy kısalığı ya da ebeveyne göre boyda gerilik, kabızlık, kilo artışı, dirençli demir eksikliği anemisi, saç dökülmesi, tırnaklarda kolay kırılma, sık enfeksiyon, parazit enfeksiyonları gibi geniş yelpazeye dağılan bulgulara yol açar. Tiroid disfonksiyonuna bağlı bazı çocuklarda kan kolesterol, trigliserid artışları gözlenebilir. Bu çeşitli yakınmalarla çocuklar pek çok kez çeşitli kliniklere başvurabilirler.
Daha büyük çocuk ve adölesanlarda guatr, hipotiroidi, nükleer radyasyona duyarlılık oluşturabilir. Doğurganlık çağındaki kızlarda infertilite(kısırlık) yapabilir. Yine meme kanserine yol açtığı gösterilmiştir.
Gebelerde ise ölü doğum, düşük, doğumsal anomalili bebek yaratabilir. Perinatal mortaliteyi arttırmaktadır. Fertilite çağındaki kadınların iyot durumları incelenerek düzeltilmelidir. Bu durum sağlıklı gebeliğin yanı sıra sağlıklı fetus, yenidoğan, çocuk, adölesan ve erişkin dönemine temel olacaktır.
İyot eksikliği halinde neler yapılmalı?
İyot eksikliğinin düzeltilmesinde en önemli adım; sofra tuzlarının iyotlanmasının zorunlu hale getirilmesi( Mayıs 99) olmuştur. Böylece 1994 yılında iyotlu tuz kullanan aile oranı %18 iken, 2008’de %80’lere ulaşması sevindiricidir.
1 gr sofra tuzu (KI), 77 mg iyot içermektedir. Yaşlara göre hesaplanarak günlük ihtiyaç belirlenmelidir.
0-5 yaş: 90 mg/gün
6-12 yaş: 120 mg/gün
Genç erişkin: 150 mg/gün
Hamilelerde: 200 mg/gün
İyotlu tuzun saklanma ve tüketilme koşulları
İyotlu tuz yemekler piştikten sonra konulmalı, çünkü pişirme esnasında kullanılırsa bozulmaktadır. Güneş almayan kuru ortamlarda muhafaza edilmelidir. Kaya ve himalaya tuzları mineralden çok zengin ve doğal formda iyot bulunduran tuzlardır, ancak sofra tuzu iyottan daha zengindir.
İyot eksikliğinde iyottan zengin gıdalar verilmeli, suyun iyot düzeyleri ölçülerek suyun iyodizasyonu sağlanmalıdır. Ayrıca iyotlu yağ kapsülleri, tablet ve enjeksiyonları ve damlaları kullanılabilir.
Fazla iyot da zararlı!
Şunu da unutmamak gerekir ki iyot eksikliği kadar fazlalığı da tehlike yaratabilir. Fazla iyot tiroid hormon biyosentezini bozarak çeşitli klinik tablolara yol açabilir. Özellikle guatrojen gıdalar (lahana, brokoli, brüksel lahanası, karnabahar, turp, şalgam, soya ürünleri, hardal, şeftali, çilek ve armut) abartılı tüketilmemelidir.”
