Çanakkale’de kurduğu işletmede topraksız tarım alanında sıra dışı bir yöntem kullanarak domates yetiştiren Cengiz Genç, Dubai ve Hollanda gibi ülkelere ihracat yapıyor. Genç, toprak yerine Hindistan cevizi kabuklarını kullanarak maksimum verim elde etti.
Perakende ve gıda sektörlerinde uzun yıllar üst düzey yöneticilik yapmış olan BÜ İşletme Bölümü mezunu Cengiz Genç, Çanakkale’de kurduğu Mavruz adlı akıllı tarım girişimiyle bu yıl Sürdürülebilir İş Ödülü’ne layık görüldü.
Boğaziçi Üniversitesi’nden Özgür Duygu Durgun ve Gizem Seher’in haberine göre, topraksız tarım alanında sıra dışı bir yöntem kullanarak domates yetiştiren Genç, Dubai ve Hollanda gibi ülkelere ihracat yapıyor. Toprak yerine Hindistan cevizi kabuklarını kullanarak domateste maksimum verim elde eden Genç, yeni nesil tarım uygulamalarıyla daha bilinçli bir tarım yapılabileceğini gösteriyor.
Hollanda’da modern seracılık eğitimi aldı
Yıllarda gıda ve perakende sektörlerinde çalıştıktan sonra açık tarımın önümüzdeki dönemde daha da artarak önem kazanacağından hareketle 2010 yılı itibariyle tarıma yönelik bazı projelere başlayan Cengiz Genç, önce Çanakkale’de Yenice ilçesinin meşhur kırmızı biberini yetiştirir.
2011 yılında Hollanda’ya giderek Avrupa’nın en önemli tarım üniversitelerinden birinde modern seracılık üzerine eğitim alan Genç, Hollanda’dan döndükten sonra seracılığa Çanakkale bölgesinde başlamaya karar verir. Yakın arkadaşları olan Çanakkale Seramik ve Kale Grubu’nun sahibi Zeynep Bodur ile eşinin atık baca gazını değerlendirmeye yönelik projelerini öğrenen Genç, yüzde 90 civarında su buharından oluşan atık baca gazını değerlendirmek amacıyla birlikte projeyi gerçekleştirmeye karar verirler.
2018 yılında kurulan serada domates yetiştirmeye başladı
Cengiz Genç, “44 dönüm bir sera kurduk. Bu serada bir boru hattı üzerinden bacadan çıkan sıcak suyla ısınmayı sağlıyoruz. Böylece hem fabrikanın atık su sistemini yeniden kullanıma kazandırdık hem de kontrollü bir tarım arazisi oluşturduk. Arazimiz fabrikanın 5 km uzağında, 120 metre yukarısında tamamen taşlık bir bölgenin seracılığa uygun hale getirilmesiyle oluşturuldu. 2018 sonunda serayı kurduk ve domates yetiştirmeye başladık” dedi.
Hindistan cevizi kabuğunda domates yetiştirmek!
Yeni nesil bir tarım uygulaması olarak hindistan cevizi kabuğundan domates yetiştiren Genç, topraksız tarımın avantajlarını da şöyle anlattı:
“Toprağın aslında bitkiyi taşıması dışında bitkiye bir katkısı yok, asıl özelliği içindeki makro ve mikro elementleriyle bitkiyi beslemesi. Toprak yerine benzer bir malzemeyle bitkiyi taşıyabilirseniz toprağa ihtiyaç duymuyorsunuz. Biz de üretimi toprak yerine hindistan cevizi kabukları kullanarak yapıyoruz. 20 cmx1 m boyutlarındaki yastıkların içinde hindistan cevizi kabukları bulunuyor ve bitkinin kökleri suyla şişirilen kabuklar sayesinde tutunup gelişebiliyor. Bu yöntemin toprakla üretime göre daha iyi olduğunu bile söyleyebilirim, çünkü bu yöntemle 41 hafta boyunca ürün alabiliyoruz. Bu sayede 365 gün çalışan bir meyve sebze fabrikası gibi çalışıyoruz.
Ürettiğimiz domatesler kokusuyla, tadıyla ve besleyici özellikleriyle tarladan aldığınız o eski kokulu güzel domateslerden hiç aşağıda değil. Hatta bizim ürettiğimiz domateslerin daha sağlıklı olduğunu söyleyebilirim, çünkü üretim esnasında kimyasal herhangi bir ilaç kullanılmıyor.
“Topraksız tarımda bitkiyi hastalıklardan korumak daha kolay”
Bir bitkinin hasta olduğunu anlamak için köklerine bakmak gerekir ancak açık tarımda bitkinin köklerini görme şansınız yok. Ancak hastalık ilerlediğinde anlayabiliyorsunuz. Topraksız tarımda ise bitkinin köklerini görebildiğiniz için sağlıklı olup olmadığını izleme şansınız var. Seramızda biz hiçbir şekilde ilaç kullanmıyoruz, ilaçlar yerine arıları ve yararlı böcekleri kullanıyoruz ve ilaçların işlevini onlar görüyor.
Açık tarımda domatesin verimi dönüm başı 3,5 ton, ancak biz aynı dönümde 45 ton verim alabiliyoruz, çünkü aslında tarımsal ayak izini azaltarak aynı miktar alandan daha çok verim almaya ihtiyacımız var.
Tarımın çevreye ciddi bir negatif etkisi olduğunu düşündüğümüzde tarım alanlarını ormanlık ve yeşil araziye daha çok dönüştürmemiz gerekiyor. Kontrollü ve akıllı tarım bu noktada aynı araziden daha fazla verim almayı sağlıyor. Bununla birlikte kontrollü tarımda sistem 365 gün çalışıyor, açık tarımda ise sadece sezona bağlı yüklenmeler var. Bu nedenle kontrollü tarım uygulamalarıyla istihdama da katkı sağlamak mümkün. Projemizin bu açıdan da örnek olduğunu düşünüyorum çünkü hem istihdama yarattığı katma değer hem de çevresel etki açısından yarattığı pozitif değer ve verimlilik farklı başlıklarda örnek oluşturuyor. Atık yönetimi dalında ödüle değer bulunan projemiz dışında, Türkiye’de bu yönde baca atığı kullanan başka bir proje bulunmuyor.
Sanayi tesisleri yakınlarındaki arazilerde tarım yapmanın sakıncaları var mı?
Bu konulardaki haberlerden çok etkileniyoruz ama pırıl pırıl, oksijeni bol bir ortamda üretilen domateste bilinçsiz ilaç kullanılmışsa havadan alınan zehirden çok daha fazla zehir alırsınız. Bu açıdan Türkiye’de ciddi bir kontrol mekanizması yok. Bu alanda şunu gözlemledim ki Türkiye’de çiftçi yok, köylü var ve köylünün bakış açısını değiştirmesi çok zor oluyor. Zaten köylüye tarımsal eğitim büyük oranda ilaç firmaları tarafından veriliyor. Bu nedenle ilaç kullanımını azaltmak kolay olmuyor. Köylünün hangi şartlarda ne kullanacağını bilmesi de kolay değil, yani aslında temel sorunumuz tarım arazilerinin fabrikaların yakınında ya da uzağında kurulması meselesinden daha derin.
“Tarımda dünyanın çok gerisindeyiz”
Tarım konusunda ülkemiz maalesef dünyanın çok gerisinde. Sadece AB ülkeleri değil, örneğin Latin Amerika’da iyi tarım çok gelişmiş bir durumda. Arjantin’deki bir kooperatif drone kullanarak çiftçileri bilinçlendiriyor ve alması gereken tedbirler hakkında uyarıyor. Bizim böyle bir politikamız yok, oysa Tarım Bakanlığı Türkiye’de en geniş ağa sahip bakanlıklarından biri. Neredeyse her ilçede bir tarım müdürlüğü bulmak mümkün ancak bilinçlendirme konusunda koordinasyon ve planlama gerekiyor.
Tarım sektörüne yönelmek isteyen gençlere tavsiyeler!
Tarımın ve gıdanın dünyanın geleceğinde ne kadar kritik bir role sahip olduğunu yeni yeni fark ediyoruz ve bu açıdan dünyayı geriden takip ediyoruz. Tarım günümüzde eski usul değil, akıl ve bilinçle yapılıyor. “Vertical farming” yani dikey çiftçilik gibi teknolojilerin kullanıldığı bir üretim sektöründe, bu alana ilgili olanlara şunu hatırlatmak isterim ki şans hazırlık yapan beyinlere güler, stratejik olarak hazır değilseniz şans önünüze gelse bile kaçırırsınız.”
Fotoğraflar: Kenan Özcan
