Ahlak anlayışındaki farklılıklar beyinde saklı

Kaliforniya Üniversitesi'nden bir araştırma ekibi tarafından yürütülen çalışmada ahlaki yargıların doğası, bunları birleştiren ortak bir özelliğin olup olmadığı veya doğası gereği çeşitlilik gösterip göstermediği araştırıldı. Çalışma, ahlaki temelleri altı kategoriye ayıran, insanın ahlaki muhakemesinin kökenlerini açıklayan bir çerçeve olan Ahlaki Temeller Teorisi'ne (MFT) dayandı. Bu kategoriler şöyle sıralandı:

1. Şefkat gösterme/zarar verme
2. Adil olma/hile yapma
3. Özgür kılma/baskı kurma
4. Sadık olma/ihanet etme
5. Otorite kurma/otoriteyi yıkma
6. Kutsallaştırma/değersizleştirme

Ahlaki ihlaller ve sosyal norm ihlallerne farklı tepkiler

Araştırmacılar, ahlaki ihlaller (kopya çekme gibi) ve sosyal norm ihlalleri (kahveyi kaşıkla içme gibi) içeren çeşitli davranışların yanlışlık algısını incelemek amacıyla 64 kişi üzerinde anketler, görüşmeler ve beyin görüntüleme çalışmaları gerçekleştirdi. Ahlaki ihlalleri yargılamakla ilgili genel bir beyin bölgeleri ağının bulunduğu ve bu ağın zihin teorisiyle ilişkili beyin bölgeleriyle örtüştüğü ortaya koyuldu. Bununla birlikte, daha hassas bir çözünürlükte farklı faaliyet kalıpları da ortaya çıktı. Bu sonuç farklı ahlaki konuların beyinde farklı yollarla işlendiğini gösterdi ve çoğulcu bir ahlaki akıl yürütme görüşünü destekledi.

Dahası araştırmacılar liberallerin ve muhafazakarların ahlaki konuları farklı değerlendirdiklerini, her grubun farklı ahlaki temelleri vurguladığını buldu. Buna göre liberaller bireysel hak ve özgürlükleri koruyan şefkat/zarar ve adalet/hile konularına daha duyarlıyken, muhafazakarlar grup düzeyinde işleyen sadakat/ihanet, otorite/yıkım ve kutsallık/değersizlik konularını daha ön planda tutuyor.

Liberaller bireysel hak ve özgürlüklere daha çok önem veriyor

Çalışma aynı zamanda bireylerin beyin aktivitelerine göre herhangi bir kararda hangi ahlaki kategoriyi baz aldıklarını belirlemek üzere bir makine öğrenme algoritması kullandı. Sonuçlar farklı ahlaki temellerin farklı nöron gruplarını aktifleştirdiğini gösterdi. Bu sonuç ahlaki kategorilerin nörolojik bir temele sahip olduğunu ortaya koydu.

Genel olarak araştırma ahlaki yargıların beyinde nasıl işlendiğinin ve farklı gruplarda bunların nasıl öngörülebileceğinin daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunarak ahlaki muhakemenin karmaşık doğasına ışık tuttu. Çalışmanın detayları Üniversite'nin sayfasında yayınlandı.