Yazın tehlikeli hastalığı: Yaz ishali ve korunmanın 7 yolu

Yaz aylarında dünya genelinde ve ülkemizde en sık rastlanan bulaşıcı hastalıkların başında akut gastroenteritler, yani ishal hastalıkları gelir. İshalli hastalıklar, mide ve bağırsak sistemini etkileyen bakteri, virüs veya parazitlerle oluşan enfeksiyonlardır ve genellikle bulantı, kusma, karın ağrısı ve yüksek ateş gibi semptomlarla kendini gösterir. 

Uzmanlar, "Yaz aylarında dünyada ve ülkemizde en sık karşılaşılan bulaşıcı hastalıkların başında ishalli hastalıklar, yani akut gastroenteritler geliyor. İshalli hastalıklar mide-bağırsak sisteminde bakteri, virüs veya parazitlerle oluşan enfeksiyonlar olup, bulantı, kusma, karın ağrısı ve yüksek ateş gibi semptomlarla ortaya çıkıyor" şeklinde ifade ediyor.

Uzmanlar, yaz ishallerinin hafif hastalıktan başlayıp ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen durumları içerebileceğini belirtiyor. Bu nedenle dünya genelinde her yıl yaklaşık 1 milyon 300 bin kişinin ishale bağlı olarak hayatını kaybettiğini vurguluyor.

Yaz ishallerinde dikkat edilmesi gereken noktalara değinen uzmanlar, dışkılama sıklığının günde üçten fazla olması, bu durumun 48 saatten uzun süre devam etmesi, ishalin yanı sıra ateş veya şiddetli kusma, kanlı veya mukuslu dışkı, pirinç yıkantısı görünümünde dışkı, azalmış idrar miktarı veya koyu renkte idrar gibi belirtiler görülmesi durumunda derhal sağlık kuruluşuna başvurmanın önemini vurguluyor.

Uzmanlar, yaz ishallerine yol açan 5 önemli etkeni detaylı bir şekilde açıklarken, korunma yolları ve önemli uyarılar konusunda da bilgi veriyor.

Yaz hastalıklarına yol açan etkenler

Escherichia coli türleri

Yaz mevsiminde ve seyahat ile ilişkili olarak en sık karşılaşılan Escherichia coli (ETEC) gelişmekte olan ülkelerde ishal ataklarının yaklaşık yüzde 20- 30’undan sorumludur. Kuluçka dönemi 12-48 saat olan bu bakterinin yol açtığı ishalin tipik özelliği; sulu, mukus ve kan içermemesi, ishale karın ağrısı, bulantı ve kusmanın eşlik etmesidir. Ateş genellikle yoktur. İshal sıklığı günlük 3-10 arasında değişkendir. Peynir, hamburger, deniz ürünleri ve sosis gibi bazı gıdaların yol açabildiği hastalık genellikle 3-5 gün içinde kendiliğinden düzelirken, nadiren bir haftadan uzun sürebilir.

Salmonella türleri

2 bin 500 alt tipi bulunan Salmonellanın bulaşmasından genellikle et ürünleri sorumludur. Kümes hayvanları, yumurta, kirli su ile kontamine sebze ve yeşillikler, süt, süt tozu da bulaşmada rol oynar. Nadiren ateş gözlemlenir. Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Dr. Semra Kavas, gelişigüzel antibiyotik kullanımından kaçınılması gerektiğini vurgulayarak "Her vaka antibiyotik ile tedavi edilmez. Yalnızca özel hasta gruplarında antibiyotik rejimleri gerekebilir. Bu nedenle hekim önermediği sürece antibiyotik kullanımından kaçınılmalıdır" diyor.

Shigella

İnsan dışında hastalık oluşturmayan basilli dizanteri etkenidir. Farklı türleri hafif semptomlardan dizanteriye benzer ağır susuzluk ve ölümle seyredebilen enfeksiyona yol açabilir. İnsan dışkısı ile kirlenmiş çiğ yenen salatalar, soslu makarnalar, lağım suyu karışmış kirli sular hastalık kaynağıdır. Tuvalet sonrası ve yiyecek hazırlamadan önce el yıkama; su kaynaklarının klorlanması, sinek ve diğer haşerelerle mücadele önemlidir. Antibiyotik tedavisi ve sıvı-elektrolit replasmanı yapılmalıdır.

Vibrio cholerae

‘Vibrio cholerae’ olarak adlandırılan bakterinin yol açtığı koleranın, şiddetli sulu ishalle seyrettiğini belirten Dr. Semra Kavas şöyle konuşuyor: "Şiddetli sulu ishal ve ciddi susuzluk tipiktir. Genellikle yaz mevsiminde görülür. Su ve su kaynaklı ürünler ile bulaşır. Kuluçka süresi ortalama 3-4 gündür. Ateş ve karın ağrısı beklenen bulgular değildir. Dışkı başlangıçta sulu ve kahverengi renkteyken kısa sürede pirinç suyu diye tarif edilen şekle dönüşür. Kolera çocuklar ve yaşlılarda daha ağır seyreder. En ciddi komplikasyon böbrek yetmezliğidir. Sıvı ve elektrolit tedavisi çok önemlidir. Antibiyotik tedavisi hastalığın süresini ve volüm kaybını azaltır.”

Norovirüsler

Dünya genelinde özellikle çocuklarda görülme sıklığı giderek artarken, çok kolay bulaşması nedeniyle erişkinlerde de karşılaşılır. Kreş, bakımevi, tatil mekanları, okul ve kamplarda hızla yayılarak salgına yol açabilir. Bulantı ve kusma ile başlayıp ardından hızla ishal gelişir. Baş ve kas ağrıları ile halsizlik eşlik edebilir. Hastalık 3-4 gün sürüp geçmesine rağmen bulaştırıcılığı 2 hafta sürebilir. Dışkı ve kusmuk ile veya hasta çevresine temas sonrası, yemek öncesi eller yıkanmalıdır. Tedavide sıvı açığının yerine konması, ishal diyetine uyulması ve probiyotikler yarar sağlar.

Yaz ishalinden korunmak için 7 yol

1. El yıkama, hastalıkların yayılmasını en etkili şekilde önlemenin başında gelir. Bu yüzden sık sık ellerinizi yıkamalısınız.
2. Güvenilir içme suyu kaynakları kullanılmalı. Şüpheli sularla temas etmekten kaçınılmalı, sebze ve meyveler iyice yıkanmalı.
3. İshalli hastalıklardan korunmak için hasta kişilerle mesafeyi korumalısınız.
4. Özellikle yaz aylarında, açık havada satılan, hazırlama koşulları belli olmayan, uzun süre güneş altında beklemiş çiğ veya pişmemiş yiyeceklerden kaçınılmalı.
5. Dışarıda yemek yerken hijyenik olduğundan emin olduğunuz yerleri tercih etmeli, taze hazırlanmış yiyecekler seçilmelidir.
6. Yemek hazırlarken çiğ ve pişmiş yiyecekler için ayrı bıçaklar ve kesme tahtaları kullanılmalıdır.
7. Çiğ ve marine edilmiş deniz ürünlerinin tüketiminden kaçınılmalıdır.

Bu önerilere uyarak yaz ishallerinden korunma şansınızı artırabilirsiniz.