Mikroplastikler beyin hücrelerinde inflamasyonu tetikleyebilir

Plastikler insanları ve dünyayı tamamen kuşatmış durumda. Sadece 2021 yılında 390 milyon ton plastik üretildi. Giysiler, iletişim araçları, yiyecek ve içecek ambalajları, bina malzemeler, ulaşım araçları, her yer plastiklerle dolu.

Plastikler sadece atıldıktan sonra değil, kullanım ömürleri boyunca mikroplastik olarak bilinen parçalar saçıyor. Yağmur, rüzgar ve güneş ışığı gibi unsurlara maruz kalan bu küçük parçaların yapısı ve biçimi, canlı bedenlere ulaşmadan önce değişiyor. Araştırmacılar, bu fiziki etkenlerle yapısı değişen mikroplastikleri “yıpranmış” olarak nitelendiriyor.

Daha önceki araştırmalar yeni çıkan plastiklerin beyin hücrelerimiz üzerindeki etkilerini test ederken, DGIST biyoloğu Hee-Yeon Kim ve meslektaşları bunun yerine “yıpranmış” parçacıklara odaklandı; beynimizin bağışıklık hücreleri olan mikrogliaların, benzer büyüklükteki “yıpranmamış” mikroplastiklere kıyasla, “yıpranmış” durumdaki polistiren türevi mikroplastiklere nasıl tepki verdiğine yakından baktı.

Araştırma sonuçları endişe verici

Yıpranmış mikroplastikleri yedi gün boyunca farelere yedirmek, kanlarındaki inflamatuvar partikül seviyelerini artırdı. Ayrıca beyinlerinde hücre ölümünün de arttığı görüldü.

Araştırmacılar daha sonra yıpranmış polistiren parçalarını, laboratuvarda yetiştirilen insan mikroglialarına uyguladı. Beyin hücrelerinin %10 ila 15'ini oluşturan mikroglia, merkezi sinir sistemimizde devriye gezerek orada olmaması gereken nesneleri arar. Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, ekip tarafından daha önce yapılan araştırmada fare mikroglialarında mikropartiküllerin biriktiği tespit edilmişti.

Kim ve meslektaşları, yıpranmış mikroplastiklerin, şekerlerin enerjiye dönüştürülmesinde rol oynayan proteinleri etkilediğini ve mikroglial hücrelerdeki ekspresyonlarını kontrol gruplarına ait hücrelere kıyasla 10 ila 15 kat daha fazla artırdığını tespit etti. Ayrıca beyin hücresi ölümünde rol oynayan proteinlerin konsantrasyonlarını da 5 kat arttırdıkları görüldü.

Ekip, bunun mikroplastiklerin güneş ışığına maruz kaldıklarında geçirdikleri değişimle ilgili olabileceğinden şüpheleniyor.

Polistiren UV dalgalarını soğuruyor ve plastiğin daha kırılgan, parçalanmaya eğilimli bir forma gelmesine neden oluyor. Kim ve ekibi, yıpranmış polistirenin yüzey alanının arttığını ve kimyasal bağlarının değiştiğini tespit etti. Bu iki özellik de mikroplastiklerin reaktivitelerini etkiliyor.

Tüm bunlar, beyin hücrelerinde inflamatuvar tepkinin artması ile sonuçlanıyor. Üstelik yıpranmış mikroplastiklerin neden olduğu inflamatuvar tepkinin, eşdeğer dozlarda test edilen yıpranmamış mikroplastiklere kıyasla çok daha şiddetli olduğu belirlendi.

Araştırmadan elde edilen sonuçlar Environmental Research dergisinde yayınlandı.