Dikkat eksikliği ve hiparaktivite bozukluğu (DEHB) nedir?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), özellikle çocukluk döneminde sıkça görülen ve genellikle dikkat sürekliliğinin zayıf olması, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik gibi belirtilerle kendini gösteren bir nörolojik bozukluktur. Bu rahatsızlık, yaşamın farklı alanlarında günlük aktiviteleri etkileyebilir ve kişinin eğitim, iş ve sosyal ilişkilerinde zorluklar yaşamasına neden olabilir. DEHB'nin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimiyle ortaya çıktığı düşünülmektedir. Tedavi genellikle bilişsel davranış terapisi, ilaçlar ve eğitim desteği gibi yöntemlerle sağlanabilir. DEHB'nin erken teşhisi ve uygun yönetimi, bireyin yaşam kalitesini artırabilir. 

DEHB nedir?

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), nörogelişimsel bir rahatsızlık olarak kabul edilir ve genellikle çocukluk döneminde başlar, ancak yetişkinlik dönemine kadar sürdürebilir. Bu bozukluk, bireyde dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsel davranışların belirgin bir biçimde gözlendiği bir klinik tabloyu ifade eder. DEHB, genellikle eğitim, iş ve sosyal ilişkiler gibi alanlarda olumsuz etkilere neden olarak işlevselliği zorlayabilir.

DEHB'nin belirtileri nelerdir?

Dikkat Eksikliği:

• Görevleri tamamlamakta güçlük çekme.
• İşleri düzenlemekte ve planlamakta zorluk yaşama.
• Ayrıntılara dikkat etmekte zorlanma.
• İşleri sık sık unutma veya kaybetme.
• Sık sık dikkatinin dağılması ve odaklanmakta zorlanma.
• Dinleme esnasında dikkatinin dağılması.
• İşleri sonlandırmada güçlük çekme.

Hiperaktivite:

• Huzursuzluk ve sürekli yerinde duramama.
• Otururken sık sık kıpırdama veya sallanma.
• Konuşma sırasında zıplama veya yere vurma gibi hiperaktif davranışlar.
• Gereksiz yere koşma veya tırmanma.
• Sessiz ve sakin aktivitelerde uzun süreli kalma güçlüğü.
• İçsel bir huzursuzluk hissi.

Dürtüsellik:

• Sabırsızlık ve sık sık beklemekte zorlanma.
• Sıra beklememekte zorluk.
• Konuşurken sözleri kesme veya başkasının sözünü tamamlama.
• Düşünmeden harekete geçme ve riskli davranışlara yatkınlık.
• İhtiyat veya sonuçları düşünmeme.

DEHB nasıl tedavi edilir?

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tedavisi, bireyin yaşına, semptomların şiddetine, yaşam tarzına ve özel gereksinimlerine göre farklı yöntemler içerebilir. Genellikle çoklu disiplinli bir yaklaşım benimsenir ve tedavi sürecinde psikoeğitim, psikoterapi, davranış terapileri ve gerektiğinde ilaç tedavisi gibi çeşitli stratejiler kullanılır. İşte DEHB tedavi seçeneklerinin özeti:

Psikoeğitim: DEHB'nin ne olduğu, semptomlarının neler olduğu ve nasıl yönetilebileceği konusunda birey ve ailesine eğitim verilmesi önemlidir. Bu sayede birey semptomlarını anlayabilir, etkili stratejiler öğrenebilir ve durumunu daha iyi yönetebilir.

Psikoterapi: Bireysel veya grup terapileri, DEHB ile başa çıkma becerileri kazanmaya yardımcı olabilir. Bilişsel davranışçı terapi gibi yaklaşımlar, öfke yönetimi, zaman yönetimi ve dürtüsel davranışların kontrolü konularında rehberlik sağlayabilir.

Davranış Terapileri: DEHB semptomlarını yönetmek için davranış değişiklikleri üzerine odaklanan terapiler kullanılabilir. Olumlu pekiştirmeler, hedef koyma, planlama ve düzenleme gibi stratejilerle istenmeyen davranışlar değiştirilebilir.

İlaç Tedavisi: Bazı durumlarda, ilaç tedavisi DEHB semptomlarını kontrol etmekte yardımcı olabilir. Genellikle stimülan ilaçlar, örneğin metilfenidat veya amfetamin türevleri, kullanılır. Bu ilaçlar sinir sistemi üzerinde etkili olarak dikkat eksikliği ve hiperaktivite semptomlarını azaltabilir. Ancak ilaç tedavisi doktor gözetiminde ve bireyin sağlık durumu dikkate alınarak yapılmalıdır.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Sağlıklı beslenme, düzenli fiziksel aktivite, yeterli uyku ve stres yönetimi gibi yaşam tarzı faktörleri DEHB semptomlarını yönetmede yardımcı olabilir. Bu faktörler bireyin genel sağlığını ve dikkatini olumlu yönde etkileyebilir.

DEHB tedavisi kişiye özel bir yaklaşım gerektirir. Uzman bir sağlık profesyoneli, bireyin durumunu değerlendirir ve en uygun tedavi planını oluşturur. Tedavi süreci zaman ve çaba gerektirebilir, ancak doğru tedavi ve destekle DEHB'li bireylerin yaşam kalitesi artırılabilir.