Deneysel bir Alzheimer aşısı, hastalığı geciktiriyor

Artan ve yaşlanan dünya nüfusu nedeniyle Alzheimer gibi yaşlılıkta ortaya çıkan bilişsel hastalıklar insanlığın büyük bir sorunu. Bu hastalıkları önlemek için son dönemde birçok tedavi, ilaç, aşı çalışması var.

Japonya'daki Juntendo Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden bir ekip tarafından yapılan bir araştırmada, geliştirilen bir aşı Alzheimer benzeri bir hastalık riski yüksek olacak şekilde genetiği değiştirilen farelerde denendi. Sonuçlar, aşı yapıldıktan sonra Alzheimer hastalığıyla ilişkilendirilen amiloid plak oluşumunun azaldığını gösterdi. Aşı yapılan farelerde beyin iltihaplanmaları daha az olduğu ve davranışlarında ve farkındalıklarında iyileşme söz konusu olduğu da belirlendi.

Araştırma ekibinin başında yer alan Kardiyovasküler Biyolog Chieh-Lun Hsiao, elde ettikleri sonuçları “Çalışmamız kapsamında farelerde test ettiğimiz yeni aşı, hastalığı önlemenin veya değiştirmenin potansiyel bir yolunu gösteriyor. Aşının insanlarda da etkili olduğu kanıtlanabilirse, hastalığın ilerlemesini geciktirme ve hatta bu hastalığı önleme yolunda büyük bir adım atılmış olacak” diyerek yorumladı.

Geliştirilen aşı nasıl çalışıyor?

Geliştirilen yeni aşı, yaşlanan hücrelerde görülen bir proteini hedef alarak çalışıyor. Yaşlanan hücreler bölünmeyi durduran, ancak vücut tarafından temizlenmeyen ve varlığını sürdüren, bulunduğu yerde iltihabı tetikleyen bir hücre grubu.

Yaşlanan hücrelerin ürettiği proteinlerden biri de SAGP (yaşlanmayla ilişkili glikoprotein). Aşının hedefi tam da bu protein. Araştırmacılar test edilen yeni aşıyı, farelerde Tip 2 diyabet de dahil olmak üzere bir dizi yaşa bağlı hastalığı tedavi etmek için geliştirmişlerdi.

Ancak diğer araştırmacılar SAGP'nin Alzheimer hastalığı olan kişilerde nöral destek dokularında (glial hücreler olarak adlandırılır) da yüksek oranda ifade edildiğini gösterdi. Bu nedenle ekip aşıyı genetik olarak amiloid plak birikimi geliştirecek ve Alzheimer benzeri semptomlar gösterecek şekilde tasarlanmış farelerde test etmeye karar verdi.

Çalışmada aşılanan fareler, davranış testlerinde önemli gelişmeler gösterdi. Araştırma ekibinin yaptığı basın açıklamasına göre, aşı yapılan fareler çevreleri hakkında daha fazla farkındalık sergiledi ve sağlıklı fareler gibi davrandı.

Bunun da ötesinde, beyinlerinde inflamasyona işaret eden çeşitli biyolojik işaretler azaldı.

Aşılanan farelerde ayrıca, serebral kortekste (beynin dil işleme ve problem çözme ile bağlantılı bir bölgesi olan) amiloid plakların birikimi de önemli ölçüde azaldı.

Yeni bir tedavinin kapısı aralanmış olabilir

İlginç bir şekilde, araştırmacılar SAGP proteinlerinin mikroglia adı verilen özelleşmiş beyin hücrelerinin yakınında yoğun bir şekilde ifade edildiğini belirledi. Merkezi sinir sisteminin bağışıklık savunmasının önemli bir parçası olan ve mikroglianın Alzheimer'da rol oynadığında şüpheleniliyor.

Bu çalışmanın sonuçları, mikrogliaları hedef almanın hastalığı tedavi etmenin bir yolu olabileceğini de gösteriyor.

Henüz hakem onayından geçerek akademik bir dergide yayınlanmayan araştırma sonuçları, Amerikan Kalp Derneği’nin (American Heart Association) Temel Kardiyovasküler Oturumları 2023'te sunuldu.