Zeytinyağında fiyat artışları durdurulamıyor, ihracata ek önlem geldi!

Son dönemde fiyat artışlarıyla gündemde olan zeytinyağında ihracatta fon uygulamasına 26 yıl sonra geri dönülmüş, dökme ve varilli zeytinyağı ihracatında, kg başına 20 Cent Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu kesintisi kararı yürürlüğe konulmuştu.

Zeytinyağı ihracatçılarının tepkisini çeken fon uygulamasına rağmen, talepte yaşanan artışın yanı sıra yağışların yetersiz ve düzensizliğine bağlı olarak zeytin ve zeytinyağı rekoltesinde beklenen düşüşün de etkisiyle zeytinyağı fiyatları yüksek seyrini sürdürdü.

Bu gelişmeler üzerine harekete geçen Ticaret Bakanlığı, zeytinyağı ihracatına yönelik ilave tedbirler alındığını duyurdu. Bakanlık, ihracatı 1 Kasım'a kadar yasakladı.

Son dönemde yurt içi ve yurt dışında zeytinyağı sektöründe yaşanan gelişmeler hususunda kamuoyunu bilgilendirme ihtiyacı hasıl olduğu belirtilen açıklamada, şöyle denildi:

Zeytinyağı İhracatına Yönelik Alınan Tedbir Hakkında Basın Açıklaması

(01.08.2023) pic.twitter.com/fGJbQ4hd19

— T.C. Ticaret Bakanlığı (@ticaret) August 1, 2023

Zeytinyağı ihracatı %240 arttı

“Uluslararası Zeytin Konseyi (UZK) verilerine göre, Avrupa’da yaşanan kuraklık nedeniyle, İspanya ve İtalya başta olmak üzere dünyada zeytinyağı üretimi 2022/2023 sezonunda %20 oranında azalırken, ülkemizin üretimi %62 artış göstermiştir.

Diğer taraftan, toplam zeytinyağı ihracatımız ise 2022/23 sezonu Kasım-Temmuz döneminde, bir önceki sezonun aynı dönemine göre; miktar bazında %240 artarak 136,5 bin tona ulaşmıştır.

Aynı dönemde, ambalajlı zeytinyağı ihracatımız miktar bazında %3 artarken, dökme zeytinyağı ihracatımız 5,5 kat, varilli ihracatımız ise 4 kat artmıştır. İhracatın sevkiyat türüne göre dağılımına bakıldığında ise, dökme ve varilli zeytinyağı ihracatının toplam ihracattaki miktar bazında payı %42’den %83’e yükselmiştir.

İhracattaki hızlı artış, iç piyasa fiyatlarına da yansıdı  

Dökme ve varilli zeytinyağı ihracatımızdaki hızlı yükseliş, yurt içi fiyatlara da yansımış olup, zeytinyağı perakende fiyatlarında iç piyasada görülen artış, son bir yıllık dönemde genel fiyat artışının oldukça üzerinde seyretmektedir.

Dünya zeytinyağı üretimindeki azalmaya paralel olarak dünya zeytinyağı fiyatları da artış göstermekte olup, Haziran 2023 itibariyle üretici/borsa fiyatları bir önceki yılın aynı dönemine göre Türkiye’de %102, İspanya’da %84, İtalya’da %58 ve Yunanistan’da %72 oranında artmıştır.

Avrupa Birliği'nin yüksek gümrük vergilerinden dolayı, ülkemizin AB üyesi ülkelere olan katma değerli ve nihai tüketiciye yönelik ambalajlı zeytinyağı ihracatı çok düşük miktarda yapılabilmektedir. Ancak özellikle İtalya ve İspanya, ülkemizden ithal ettikleri dökme ve varilli zeytinyağını işleyerek yeniden üçüncü ülkelere pazarlamaktadır.

İçinde bulunulan 2022/23 sezonu Kasım-Temmuz döneminde, dökme ve varilli ihracatımızın bir önceki sezonun aynı dönemine göre İspanya’ya 21 kat, İtalya’ya ise 44 kat artış gösterdiği görülmektedir.

İhracatta fon kesintisi önlemi de yetmedi

Bu itibarla, dış talep sebebiyle yükselen dökme ve varilli zeytinyağı ihracatının, ambalajlı zeytinyağına yönlendirilerek katma değerli ürün ihracatına katkı sağlanması amacından hareketle, her türlü dökme ve varilli zeytinyağı ihracatında kilogram başına 20 Cent kesinti yapılması hususunu düzenleyen Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair 7391 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı, 19 Temmuz 2023 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Ticaret Bakanlığımızca, zeytinyağı sektörüne ilişkin dış ticaret, yurtiçi arz, tedarik, yurt dışı ve yurt içi fiyatlar, konusunda ülkemiz ve dünyadaki güncel gelişmeler sektör paydaşlarıyla yoğun temas halinde yakından takip edilmektedir. Bu çerçevede dünyada azalan zeytinyağı rekoltesinin sebep olduğu artan dış talep ve dünya fiyatları sebebiyle önemli ölçüde yükselen dökme ve varilli zeytinyağı ihracatının yurt içi tüketici fiyatlarına olan olumsuz etkisinin devam ettiği kaydedilmiştir.

Bakanlığımızca bu şartlar altında yeniden bir değerlendirme yapılarak, önümüzdeki zeytinyağı hasat döneminin başlangıcına (1 Kasım 2023) kadar, dökme veya varilli zeytinyağı ihracatına yönelik olarak ilave tedbirler yürürlüğe konulmuştur.”