Deprem bölgelerinde beslenme ile ilgili riskler

Ülkemiz önemli bir deprem bölgesinin üzerinde kurulmuştur. Depremler enerji, iletişim, ulaşım, su ve kanalizasyon gibi altyapı hizmetlerini kesintiye uğratan bir doğal afettir. Bunlara bağlı olarak, deprem sonucunda yaralananlar haricinde, depremden kurtulan afetzedelerin de yaşamsal ihtiyaçları tehdit altına girmektedir. Bu ihtiyaçların başında gıda ve su gelmektedir.

Afetzedelerin güç kazanması için dengeli beslenme

Kısa vadede afetzedelerin dengeli beslenme imkanının sağlanması büyük önem taşımaktadır. Bu, afetzedelerin hayatta kalabilmesi yanında toplumsal işlevlerini sürdürebilmesi ve depremin yaralarının daha hızlı sarılabilmesi için de şarttır.

Japonya'da 2011'de yaşanan 9 şiddetindeki deprem sonrasında, bu gelişmiş ülkede bile afetten etkilenen halka özellikle protein açısından yeterli gıdanın sağlanamadığı görülmüştür. Bir diğer sorun ise pişmiş ve sıcak gıda arzında yaşanan eksikliktir. Kolaylıkla gözden kaçabilecek bu noktalara dikkat edilmelidir.

Yetersiz beslenmenin uzun vadede getirdiği sorunlar

Büyük ölçekli depremlerin yerel halk üzerindeki etkileri uzun süreler devam edebiliyor. Daha önce büyük deprem felaketleri yaşayan Çin, Endonezya ve Meksika gibi ülkelerden edinilen izlenimler, afet bölgelerinde yaşayan halkın yıllar sonra bile yetersiz beslenmeye dayalı sağlık sorunları ile boğuştuğunu göstermişti.

Bu durum özellikle bebek ve çocuklarda gelişim bozukluğu olarak ortaya çıkmaktadır. Hamileler, anneler ve bebeklerde çeşitli vitamin ve minerallerin eksikliği uzun vadede üzerine eğilmeyi gerektiren bir konudur.

Su tüketiminin azalması ve beraberindeki sağlık problemleri

Doğal afetlerden sonra sıklıkla görülen sorunlardan biri de yetersiz sıvı alımıdır. Su hatlarının zarar görmesi nedeniyle yaşanan kesintiler, aynı nedenle suların insan sağlığına zararlı maddelerle karışarak içilemez hale gelmesi bunun ana sebepleridir.

Su tüketiminin gerekenin altına düşmesi ile dehidrasyon, kabızlık, kalp damar hastalıkları gibi birçok sorun ortaya çıkar. Bu durum özellikle bebekler ve yaşlılar gibi hassas gruplarda hızla ciddi olumsuzluklara neden olur. Bu nedenle afetzedelere güvenilir su kaynağının hızla sağlanması elzemdir.

Afetlerde gıda ihtiyacının belirlenmesi

Deprem felaketi gibi doğal afetlerde öncelikle acil ihtiyaç olan izole topluluklara, hastanelere, geçici toplanma ve konaklama merkezlerine, kurtarma ve sağlık ekiplerine yeterli gıdanın sağlanması gereklidir.

Bunun devamında bölgedeki gıda stoklarının ve depremzedelerin ihtiyaç duyduğu gıda miktarının ortaya koyulması gerekiyor. Burada dikkat edilmesi gereken nokta yaş, cinsiyet ve sağlık durumuna göre ihtiyaçlarının ayrı ayrı belirlenmesi olarak öne çıkıyor.

Gıda güvencesi ve stokların güvenliği sağlandıktan sonra ihtiyacın düzenli olarak izlenmesi ve gelişen ihtiyaçlara göre düzenlenmesi gerekiyor.

Gıda stoklarının yönetilmesi

Afet bölgelerine gönderilen ve bölgede depolanan gıdaların güvenilirliğinin sağlanması, gıda kaynaklı hastalık riskinin ortadan kaldırılması birinci önceliktir. Gıdaların analizinin düzenli şekilde yapılması, gıda ambalajlarının hasar görmemiş, paslanmamış, delinmemiş, şişmemiş olmasına özen gösterilmesi gereklidir.

Bunun yanında sağlık riski taşıyan gıdaların son tüketim tarihlerine dikkat edilmelidir. Depoların iyi havalandırılması ve aydınlatılması önemlidir. Bunun yanında depolar ilk giren ürünün ilk çıkacağı şekilde düzenlenmelidir.

Depremzedelerin beslenmesi

Birleşmiş Milletler Dünya Sağlık Örgütü'ne bağlı Amerika Kıtaları Sağlık Örgütü PAHO'ya göre ilk aşamada beslenme konusunda risk altında olan nüfusa kişi başı haftalık 3-4 kg gıda verilmesinin garanti altına alınması gereklidir. Verilen gıdalar ilk etapta dengeli bir beslenme sunamasa bile yeterli miktarda enerji içermesi önemlidir.

Afetin ilk günlerinden itibaren depremzedelere kişi başı günlük 1700 kilokalori enerji içeren gıda sağlanmasının kısa vadede yetersiz beslenme ve buna bağlı sağlık sorunlarının önüne geçeceği söylenmektedir.

Felaket bölgelerindeki depremzedeler için temel öğün

Öğünler mümkün olduğunca sade olmalı; pirinç veya buğday unu gibi bir temel tahıl ürünü, sıvı ya da katı yağ gibi yoğun bir enerji kaynağı ile kurutulmuş veya konserve et ya da balık gibi yoğun bir protein kaynağı içermelidir. Kurutulmuş sebzeler mükemmel protein kaynakları olsa da pişirme zorluğu göz önünde bulundurulmalıdır.

Bir kişiye yaklaşık 1700 kilokalori enerji sağlayacak bir temel öğüne örnek 400 gram temel tahıl, 15 gram yağ ve 45 gram protein içeren gıda olarak sıralanabilir. Beş yaşından küçük çocuklar, hamile ve emziren kadınlar gibi kırılgan grupların bu temel öğün yanında gerekli vitamin ve mineralleri içeren gıda takviyeleri de almaları gerekebilir.

Deprem bölgesinde beslenmenin orta vadede yönetimi

Bölgesel felaketler, etki gösterdikleri coğrafyadaki altyapıya büyük zararlar verir. Bunun etkileri ilk olarak üretim faaliyetlerinde kendini gösterir. Her ne kadar ülkenin bir ucunda üretilen ürün diğer ucuna gönderiliyor, şehirler kendi üretimlerine bağımlı kalmıyor olsa da, bölgesel üretimin durması tüm ülkeyi etkileyecektir.

Üretimdeki bu düşüş yanında bölgenin ihtiyacındaki artışın her türlü hesaplamada göz önüne alınması gerekmektedir. Öncelikle felaketten doğrudan etkilenen nüfusun sayısı ve demografisi belirlenmiş olmalıdır.

Evinde barınamayan ve kendi yemeğini pişirme imkanı olmayan depremzedelere pişirilmiş yiyeceklerin ulaştırılması gerektiği unutulmamalıdır. Gıda yardımları mümkünse aile bazında ve günlük yerine haftalık gibi belirli bir periyot için sağlanmalıdır.