Zeka genetik mi?

Bilim insanları bu soruyu bir asırdan fazla bir süredir araştırıyorlar ve cevap açık: zeka testlerinde insanlar arasındaki farklar, büyük ölçüde genetik farklılıkların sonucu!

Ama bu cümleyi biraz daha açalım. İnsanlar arasındaki ortalama farklılıklardan bahsediyoruz, bireylerden değil. Herhangi bir kişinin zekası, örneğin çocuklukta bir hastalık nedeniyle genetik potansiyelinden sapabilir. Genetik derken, bir nesilden diğerine DNA yoluyla geçen farklılıkları düşünmemiz gerekiyor.

Ama hepimiz üç milyar DNA baz çiftimizin yüzde 99,5'ini paylaşıyoruz, yani sadece 15 milyon DNA farkı bizi genetik olarak ayırıyor. Zekâ testlerinin okulda öğrenilen bilişsel yetenek ve becerilerin çeşitli incelemelerini içerdiğini not etmeliyiz. Daha uygun bir şekilde genel bilişsel yetenek olarak adlandırılan zeka, bir kişinin performansını çok çeşitli testlerde yansıtır.

Genler kadar çevre de belirleyici!

Genler önemli bir fark yaratır, ancak hikayenin tamamı değildir. İnsanlar arasındaki tüm zeka farklılıklarının yaklaşık yarısını oluştururlar, bu nedenle yarısı, çevresel faktörlerin önemine de oldukça güçlü!  Dolayısıyla genetik kadar çevre de etkili oluyor.

Araştırmacılar şimdi zekaya katkıda bulunan genleri arıyorlar. Geçtiğimiz birkaç yıl içinde, pek çok belki de binlerce küçük etkili genin işin içinde olduğunu öğrendik. Yüzbinlerce birey üzerinde yapılan son araştırmalar, insanlar arasındaki zeka farklılıklarının yaklaşık yüzde 5'ini açıklayan genler buldu. Bu iyi bir başlangıç, ancak yüzde 50'den hala çok uzak.

Son zamanlarda özellikle ilginç olan başka bir bulgu da, ölçülen zeka üzerindeki genetik etkinin bebeklikte yaklaşık yüzde 20'den çocuklukta yüzde 40'a ve yetişkinlikte yüzde 60'a çıkarak zaman içinde arttığı görülüyor. 

DNA'dan bilişsel potansiyeli tahmin etme çalışmaları son derece yararlı olabilir. Bilim insanları genleri, zekayı, beyni ve zihni birbirine bağlayan gelişimsel yolları haritalamaya çalışmak için DNA'yı kullanıyorlar.