Etiketleme Yönetmeliği ile gelen yenilik
Bilinçli beslenme ile birçok hastalığın önlenmesi mümkün. Bu nedenle tüketicinin daha kolay anlayacağı yeni etiketleme sistemleri önem kazanıyor. Yeni Etiketleme Yönetmeliği ile gelen Günlük Karşılama Miktarı Etiketleme Sistemi, tüketiciye sağlıklı yaşamın kapısını aralıyor.
Türk Gıda Kodeksi Etiketleme Yönetmeliği 29 Aralık 2011 tarih ve 28157 Sayılı Resmi Gazete’nin mükerrer sayısında yayınlandı. Yönetmelik; son tüketiciye ve toplu tüketim yerlerine arz edilen gıdaların genel ve belirli özel etiketleme kurallarını, beslenme yönünden etiketleme kurallarını, tanıtımı ve reklâmına ilişkin belirli kuralları ve gıdalardaki beslenme ve sağlık beyanlarına ilişkin kuralları kapsıyor.
Yönetmelikle gıda ürün etiketlerinde gönüllü olarak uygulanacak olan “Günlük Karşılama Miktarı (GKM)” bilgisinin yer alması uygulaması getirildi. GKM bilgileri, yönetmeliğin hükümlerine uygun olmak şartıyla, isteğe bağlı olarak gıda ürün etiketlerinde yer alacak.
Sağlıklı beslenmenin bir parçası olarak GKM; beslenme bilgisinin tamamlayıcısı olacak ve tüketicinin günlük ne kadar enerji, yağ, doymuş yağ, tuz ve şeker tüketebileceği konusunda rehberlik görevi üstlenecek.
Ulusal Gıda Kodeks Komisyonu Etiketleme İhtisas Alt Komisyonu Başkanı Prof. Dr. Aziz Ekşi, AB Komisyonu tarafından Eurodiet Projesi’nin beslenme tavsiyelerine dayalı olarak hazırlanan GKM’nin, tüketicinin bir bakışta günlük beslenme ihtiyacını ne oranda karşıladığını görmesini kolaylaştıracağını da kaydediyor. Prof. Dr. Ekşi; bilinçli beslenme ile diyabet ve kardiyovasküler hastalıkların %80, kolon kanserinin ise %70 oranında azalmasının beklendiğini, bu nedenle tüketicinin daha kolay anlayacağı yeni etiketleme sistemlerinin önem kazandığını, GKM sistemini ise tüketicinin bilgilendirilmesinde en uygun yöntem olarak, uzun süren bir bilimsel değerlendirme sürecinin ardından kabul ettiklerini belirtiyor.
EUFIC (Avrupa Gıda Bilgi Konseyi) tarafından AB çapında gerçekleştirilen bir araştırmada, araştırmaya katılan 17 bin kişinin büyük çoğunlukla GKM’yi (AB’deki adıyla GDA), sağlıklı gıda seçimi için kullanmaya hazır olduğu sonucunun ortaya çıktığını kaydeden Ekşi; “Davranışları değiştirmenin koşulu doğru bilgilerin anlaşılmasıdır. Beslenme logosu, trafik ışıkları gibi örneklerin bilinçlenmeye katkısı kısıtlı olduğu gibi büyük oranda da yanıltıcı olması söz konusudur. GKM uzlaşılan bir çözümdür ve bilinçlendirme boyutu vardır” diyor.
Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi Dernekleri Federasyonu (TGDF) ise tüketicilerin yeterli ve dengeli beslenmelerine yardımcı olacak gıdaları tercih edebilmeleri için etiket üzerinde açık, anlaşılması kolay ve kullanışlı bilgiler vermeyi amaçlayan ve GKM (Günlük Karşılama Miktarı) olarak isimlendirilen bu yeni gönüllü etiketleme sistemini destekliyor. TGDF Başkanı Şemsi Kopuz; “Uygulamaya geçmek için üye şirketlerimizin çoğu hazırlıklarını tamamladı. Uzun bir süredir, GKM sisteminin yeni Etiketleme Yönetmeliği’nde yer alması
nı bekliyorduk” diyor.
TGDF öncülüğünde 2008 yılında Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Tanju Besler ile birlikte gerçekleştirilen “Ambalajlı Gıda ve İçecek Ürünlerinde Tüketici Etiket Algısı Araştırması” sonuçları, “Gıda etiketlerinin tüketiciye güven verdiğini, ancak yeterliliğinin tartışmalı olduğunu” ortaya koymuş ve bu araştırmada, tüketicinin, kendisi için son derece basit ve anlaşılır etiket bilgileri talep ettiği de ortaya çıkmıştı.
Bu noktadan hareketle sektörün uzun zamandır üzerinde çalıştığı yeni gönüllü etiketle
me sistemi GKM ile kaliteli ve sağlıklı yaşamın kontrolünün tüketicinin eline geçeceğini vurgulayan Kopuz; “Araştırma gösteriyor ki; Türk tüketicisinin satın aldığı gıdalar hakkında daha fazla bilgiye sahip olmak konusunda talepleri var. Bu da GKM etiketleme sisteminin uygulamasına başlamak için iyi bir neden. Önümüzdeki dönemde üyelerimizin ürünlerinde GKM kullanmaya başlamalarını ve halkımızın da artan bir şekilde dengeli beslenmek için bunu kullanmaya başlamasını bekliyoruz. Tıpkı insanların günde 5 kez sebze ve meyve kavramına aşina oldukları gibi, çok yakında bu sisteme de aşina olacaklar ve yaşamlarının vazgeçilmez bir parçası olacak” diyor.
Kopuz, gıda ve içeceklerin günlük olarak tüketilen miktarı ile günlük enerji alımının hesaplanması ve etiketlerde bu değerin yer alması ile obezite ile mücadelede önemli bir adım atılmış olacağına inandığını da sözlerine ekliyor.
GKM nedir?
GKM, yeterli ve dengeli beslenme için kabul edilen referans değerlere göre tüketicinin günlük ihtiyacı olan enerji, yağ, doymuş yağ, tuz ve şeker besin öğelerinin 
yüzde kaçını tükettiği gıdadan karşılayabileceğini belirtiyor. Yeterli ve dengeli beslenmeleri için tüketicinin ihtiyacı olan sade ve anlaşılır bilgiyi bir bakışta verecek olan bu sistemde etikette yer alan bilgilerin mutlaka ‘enerji, şeker, toplam yağ, doymuş yağ, tuz/sodyum‘ öğelerini içermesi gerekiyor; ‘Protein ve lif‘ ise bu bilgilere ilave olarak verilebilecek. GKM bilgileri, tüketime hazır haldeki gıdanın bir porsiyonu için olacak ve ürünün net miktarı porsiyon büyüklüğünden fazla ise porsiyon adedi belirtilecek.
GKM bilgilerinin hemen altında ise ‘Değerler 2000 kcal/gün üzerinden hesaplanmış olup, cinsiyete, yaşa, fiziksel aktiviteye ve diğer faktörlere göre değişebilir‘ uyarısına yer verilecek.
GKM bilgisini paket üzerine koymak zorunlu mu?
Hayır. Yine de Avrupa‘da birçok gıda üreticisi, beslenme etiketleri gereksinimlerine ilaveten, gönüllü olarak GKM bilgisini ambalajların üzerine koyuyorlar. GKM verildiği zaman, etikette gıdanın bir porsiyonundaki besin miktarlarını belirtmeye ihtiyaç var. Bu yolla, bireyler, yedikleri gıda miktarını, günlük alım miktarı olarak önerilen miktarla kıyaslayabilirler.
GKM’ler tüketiciler için neden yararlı?
GKM, tüketicilerin ‘gıda okuryazarlığını geliştirmek’ ve ‘daha bilinçli seçimler yapmalarını sağlamak’ için çok önemli bir araç. Tüketicilerin bir ürünün günlük beslenmelerindeki yerini değerlendirebilmelerini, bireysel ihtiyaçları ve yaşam tarzlarına uygun olarak dengeli beslenmelerini sağlar. Bir bakışta seçilen ürünün bir porsiyonundan günlük besin öğesi ihtiyaçlarının ne kadarını karşıladıklarını görmelerine olanak tanır.
Yeni Etiketleme Yönetmeliği neler getiriyor?
Etiketleme Yönetmeliği’nde Günlük Karşılama Miktarı (GKM) bildirimi gönüllü bir uygulama olarak getirildi. Bunun yanı sıra gıdanın etiketi, tanıtı
mı veya reklâmında sağlık beyanı yapılabilmesi için gıdanın sahip olması gereken özellikler verildi. Koşullara uymayan gıdalarda istisnai olarak sağlık beyanı yapılıp yapılmayacağı ayrıca değerlendirilecek.
Yönetmelik ile kesinlikle izin verilmeyecek sağlık beyanları da belirlendi. Buna göre; Gıdanın tüketilmemesi durumunda sağlığın olumsuz etkilenebileceğini ileri süren beyanlar; Kilo kaybının miktarına veya oranına atıfta bulunan beyanlar; Doktorların veya sağlıkla ilgili meslek mensuplarının tavsiyelerine atıfta bulunan beyanlar ve Bakanlıkça izin verilen durumlar hariç olmak üzere; tıp, beslenme veya diyetetik ile ilgili meslek örgütleri ve sağlıkla ilişkili hayır kurumlarının tavsiyeleri veya bu örgütler ve kurumlar tarafından verilen desteklere atıfta bulunan beyanlara izin verilmeyecek.
Beslenme yönünden etiketleme kapsamına giren farklı gösterim şekilleri, enerji değeri ve besin öğesi miktarlarının farklı renklerle ilişkilendirilerek verilmesi de dâhil olmak üzere, kuralları Yönetmelikte belirlenmediği sürece kullanılmayacak.
Yönetmelik hükümleri saklı kalmak kaydıyla, belirli gıda veya gıda gruplarına yönelik hazırlanan gıda kodeksi kapsamında bu gıdalara özel ilave etiketleme kuralları belirlenebilecek.
Bakanlık gerekli gördüğü durumlarda, belirli gıda veya gıda gruplarına yönelik olarak ürünün izlenebilirliğini temin etmek
amacıyla, etiketlerde ürün takip sisteminin uygulanmasına ilişkin özel uygulamalar yapabilecek veya yaptırabilecek.
