For Free Choice (Özgür İrade İçin) isimli sivil toplum örgütü, gıdalarda yer alan bazı beyanların tüketiciyi yanlış yönlendirdiğini öne sürdü. Kuruluş yayınladığı bildiride “içermez” ifadesi kullanılan “gluten içermez”, “palm yağı içermez” gibi beyanların tüketicileri yanılttığını ifade etti.
Günümüzde “içermez” beyanı, reklamlarda veya etiketlerde yer alan en etkili pazarlama araçlarından biri konumuna gelmiş durumda. Ancak bu ifadenin olur olmaz kullanımının tehlikeli olduğu belirtiliyor. Rekabetin iyice kızıştığı gıda ve içecek sektöründe geleneksel pazarlama yöntemleri yeni müşteriler yaratmak için yeterli olmuyor. Bu durumda tüketicinin davranış ve hislerine yönelik yöntemlere ağırlık veriliyor.
Bu yöntemlerden biri olan “içermez” ifadesinin kullanımı, halk arasında genellikle insan ve çevre sağlığı ile olumlu bir ilişki algısı yaratıyor. Gıda veya içeceğin belirli bir maddeyi içermediğinin beyan edilmesi, tüketicide bu ürünün daha sağlıklı veya sürdürülebilir olduğu hissini uyandırarak kimi zaman yanıltıcı bir etki gösterebiliyor.
“Gluten içermez”, “Palm yağı içermez”..
Bu şekilde kullanılan ifadelere örnekler olarak “gluten içermez”, “renklendirici içermez”, “palm yağı içermez”, “şeker içermez” gibi beyanlar sayılabilir. For Free Choice açıklamasına göre bu beyanların bazıları artık kötüye kullanılıyor. Birçok üründe artık hiçbir anlamı olmayan “içermez” ifadeleri görülebiliyor. Örneğin “gluten içermeyen şampuan”, “laktoz içermeyen ketçap”. Gluten bu konuda en ön planda olan bileşenlerden biri.
For Free Choice kuruluşunun merkezi olan İtalya’da 600 bin kişinin çölyak hastası olduğu düşünülüyor. Diğer yandan “gluten içermez” beyanı taşıyan ürünler 6 milyon kişi tarafından alınıyor. İtalyan devletinin çölyak hastalarına glutensiz ürün alabilmeleri için aylık olarak sağladığı 90 Avroluk ödenek, hastalığın sıradanlaştıran ve tüketicileri yanıltan beyanlar nedeniyle geri çekilme riski altına giriyor.
Çölyak hastalarının kafası karışıyor
Avrupa’da çölyak hastalarının oluşturduğu örgütler de doğal olarak gluten içermeyen sebze, meyve, kakao, süt ürünleri, hatta şampuanlar ve diş macunları gibi ürünlerde “gluten içermez” ifadesinin kullanılması konusunda şikayetlerini bildiriyorlar. Hastalara göre bu ifadenin olur olmaz yerlerde kullanılması tüketicilerin kafasını karıştırıyor.
For Free Choice bildirisi palm yağı konusuna da değiniyor. Palm yağının A vitamini gibi önemli besin ögeleri içeren bir gıda olduğu ifade edilen yazıda bu maddenin bilimsel kanıt olmamasına rağmen dışlandığı belirtiliyor. “Palm yağı içermez” beyanının geçtiği ürünler tüketicilerin korkularını kullanıyor. Tüketici, ürün palm yağı içermediği zaman daha iyiymiş gibi bir algı içine giriyor, ancak bunu destekleyecek herhangi bir bilimsel kanıt olmadığını bilmiyor.
ABD ve Türkiye’de beyanların gereksiz kullanımı yasak
Yazıda sertifikalı palm yağının sürdürülebilir bir ürün haline geldiği, hatta diğer bitkisel sıvı ve katı yağlara göre daha sürdürülebilir olduğu ifade ediliyor. For Free Choice bildirisinde, firmaların sosyal sorumluluk kapsamında büyük yatırımlar yaparak üretimlerini sürdürülebilir hale getirdikleri, ancak tüketicilerin “palm yağı içermez” bildirimleri ile yanıltılarak bu faydanın engellendiği ifade ediliyor.
Yazıda ABD’de ve Türkiye’de “palm yağı içermez” ifadesinin yasaklandığı da vurgulanarak, sahte haberlerin ve doğruluk payı taşımayan “içermez” ifadelerinin engellenmesi için dünyaya çağrıda bulunuluyor.
