Teknolojideki ilerlemeden gıda da nasibini almış durumda. Peki Gıda teknolojisi nedir? Hangi üniversitelerde gıda teknolojisi bölümü bulunmaktadır. İşte gıda teknolojisi hakkında merak edilenler..
Gıda teknolojisi nedir?
Gıda teknolojisi gıda biliminin yiyecek ve içeceklerin üretim sürecini ele alan bir dalıdır. Gıda teknolojisi ilk başlarda yiyeceklerin ömrünü uzatmaya odaklanmış, 1800’lerin başında, Nicola Appert’in konserve işleminin geliştirmesi ile yükselişe geçmiştir.
Devamında Louis Pasteur’ün şarap ve sütün bozulması üzerine yaptığı çalışmalar, 1880’lerde pastörizasyon işleminin geliştirilmesini sağlamıştır. O zamandan bu yana gıda teknolojisi alanında kaydedilen gelişmeler, kelimenin tam anlamıyla dünyamızı değiştirmiştir.
Gıda üretimine yönelik teknoloji geliştirme çalışmaları ilk meyvelerini 1800’lü yıllarda verdi. Gıdaların ömrünü uzatmaya yönelik çalışmalar, ısıl işlem uygulamaları ile hızlandı.
Konserve işlemi ile başlayan, pastörizasyon ile devam eden gelişmeler; süttozunun, hazır granül kahvelerin, uzun ömürlü sütlerin ve daha birçoklarının yapımının önünü açmıştır.
Tüketiciler teknolojiye şüpheyle yaklaşıyor
Eski zamanlarda tüketiciler gıda teknolojisi konularına fazla eğilmezken, günümüzde bilgi akışının da hız kazanması ile birlikte gıda üretim süreçlerine daha bilinçli yaklaşmaya başlamıştır. Yine de başlı başına bir bilim olan gıda üretim süreci, bu konuda eğitim almamış kişilere oldukça karışık gelebilecek ögelerle doludur.
İnsanların kendilerine karmaşık ve anlaşılmaz gelen şeylerden kaçınma alışkanlığının bir sonucu olarak, yenilikçi gıda teknolojisi uygulamaları giderek daha fazla şüpheyle karşılanmaya başlamıştır.
Kullanımı alışılagelmiş hale gelen pastörizasyon işlemi günümüzde çoğu kişinin aklında soru işareti uyandırmazken, daha yeni teknolojilerden olan yüksek basınç uygulaması riskli olarak algılanabilmektedir.
Tüketicilerin bu şüpheleri, çıkar çevreleri tarafından da körüklenerek politik ya da ekonomik amaçlarla kullanılabilmektedir. Bu durum gıda teknolojisi uygulamalarında inovasyonun önündeki en önemli engellerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır.
Yeniliklerin yayılımı teorisi
İletişim bilimleri konusunda uzman sosyolog Prof. Everett M. Rogers tarafından ortaya atılan “yeniliklerin yayılımı” (diffusion of innovations) teorisi bu duruma açıklık getiriyor. Rogers’a göre yeni teknolojilerin tüketici tarafından kabul edilmesi 5 temel kritere dayanıyor:
- Yeniliğin mevcut duruma göre avantaj sağlaması
- Yeniliğin mevcut sisteme uyumlu olması
- Yeniliğin basit ve öğrenilmesinin kolay olması
- Yeniliğin denenebilir ya da test edilebilir olması
- Yeniliğin etkilerinin gözlemlenebilir olması
Yeni gıda teknolojisi uygulamalarının kabul edilebilirliğinin geliştirilmesi, bu yeni teknolojiler hakkında tarafsız, özlü bilgilerin tüketicilere sağlanması ile mümkündür. Ayrıca araştırmalar bu bilgilerin yazılı olarak verilmesinin, görsel ve sesli olarak verilmesinden daha fazla etki gösterdiğini ortaya koymuştur.
Gıda teknolojisi eğitimi
Gıda bilimi ve teknolojisi temel olarak aynı eğitim basamaklarını içermektedir. Gıda bilimcisi biyoloji, mühendislik ve fen bilimlerini kullanarak gıdaların nasıl üretildiği ve bozulduğu konularını incelerken, gıda teknikeri benzer bilgileri kullanarak gıda sanayisinin karşılaştığı sorunları çözmeye odaklanır. Bu sorunlar arasında gıdaların korunması, ambalajlanması, etiketlenmesi, nakliyesi, depolanması gibi başlıklar yer alır.
Türkiye’de Gıda Teknolojisi eğitimi çoğu üniversitede yüksekokul düzeyinde verilmektedir. Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı meslek liselerinin Ağırlama ve Gıda Teknolojisi, Besin Endüstrisi, Besin/Gıda Kontrol ve Analizleri, Besin/Gıda Teknolojisi, Kurum Beslenmesi, Beslenme ve Ev Yönetimi, Değirmencilik gibi ilgili bölümlerinden mezun olanlar bu ön lisans programlarına sınavsız geçiş için başvurabilmektedir.
Gıda teknikeri ne iş yapar?
Gıda Teknolojisi programlarının amacı “öğrencilere, sektörün talep ve gelişmelerine cevap verecek şekilde gıda biliminde bilgili, imalat işlemlerinde becerili, teknolojik ilkelere bağlı olarak üretim hattında çalışabilecek, gıda yönetmelik ve mevzuatını uygulayabilecek, gıda laboratuvarlarında kalite ve kontrol yapabilecek nitelikte teorik bilgi ve beceri kazandırmaktır” şeklinde ifade edilmektedir.
Gıda teknikerleri, gıda sanayi ile ilgili kamu (Tarım ve Orman Bakanlığı İl Kontrol Laboratuvarları, Hıfzıssıhha Enstitüsü, Belediyeler, İl Sağlık Müdürlükleri vb.) ve özel sektör kuruluşlarında (su ürünleri ile sebze ve meyve ürünlerinin işlendiği ve depolandığı işletmeler, içme, kullanma, sanayi sularının, et, süt ürünleri, şekerli ve unlu gıda ürünlerinin üretildiği işletmelerin kalite kontrol merkezlerinde, çevre koruma laboratuvarları ve ilaç işletmelerinde) ara teknik eleman olarak çalışabilmektedir.
Gıda teknolojisi dersleri
Gıda Teknolojisi programlarında üniversiteden üniversiteye değişmekle birlikte genel matematik, kimya, mikrobiyoloji gibi dersler yanında; organik ve analitik kimya, gıda kimyası, gıda biyokimyası, gıda mikrobiyolojisi, laboratuvar teknikleri, gıda analizleri, gıda katkı maddeleri ve toksikoloji, gıda ambalajlama ve depolama, beslenme, gıda işletmeleri ekonomisi, kalite kontrol ve mevzuat gibi teknik dersler verilmektedir. Bunların yanında öğrencilere farklı alanlarda bilgi kazandırmak üzere; süt, su ürünleri, fermantasyon, et, enzim, hazır yemek, yağ, hububat, meyve sebze, peynir, şekerli ürünler teknolojileri; hijyen ve sanitasyon, gıda güvenliği, tüketici davranışları, işletme yönetimi, istatistik, pazarlama gibi konularda da eğitimler verilmektedir.
Türkiye’deki Gıda Teknolojisi programı açarak ders veren üniversiteler ve ilgili yüksekokullar aşağıdaki gibidir (2019 verisi):
Üniversite | Yüksekokul |
Adıyaman Üniversitesi | Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu |
Afyon Kocatepe Üniversitesi | Afyon Meslek Yüksekokulu |
Afyon Kocatepe Üniversitesi | Bolvadin MeslekYüksekokulu |
Afyon Kocatepe Üniversitesi | Şuhut Meslek Yüksekokulu |
Aksaray Üniversitesi | Güzelyurt Meslek Yüksekokulu |
Amasya Üniversitesi | Suluova Meslek Yüksekokulu |
Ankara Üniversitesi | Kalecik Meslek Yüksekokulu |
Atatürk Üniversitesi | Erzurum Meslek Yüksekokulu |
Aydın Adnan Menderes Üniversitesi | Çine Meslek Yüksekokulu |
Aydın Adnan Menderes Üniversitesi | Köşk Meslek Yüksekokulu |
Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi | Bandırma MeslekYüksekokulu |
Batman Üniversitesi | Meslek Yüksekokulu |
Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi | Meslek Yüksekokulu |
Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi | Burdur Gıda Tarım ve HayvancılıkMeslek Yüksekokulu |
Bursa Uludağ Üniversitesi | Gemlik Asım Kocabıyık Meslek Yüksekokulu |
Bursa Uludağ Üniversitesi | İznik Meslek Yüksekokulu |
Bursa Uludağ Üniversitesi | Karacabey Meslek Yüksekokulu |
Bursa Uludağ Üniversitesi | Keles Meslek Yüksekokulu |
Bursa Uludağ Üniversitesi | Mustafakemalpaşa Meslek Yüksekokulu |
Bursa Uludağ Üniversitesi | Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu |
Bursa Uludağ Üniversitesi | Yenişehir İbrahim Orhan Meslek Yüksekokulu |
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi | Biga Meslek Yüksekokulu |
Dicle Üniversitesi | Diyarbakır Tarım Meslek Yüksekokulu |
Düzce Üniversitesi | Akçakoca Meslek Yüksekokulu |
Ege Üniversitesi | Ege Meslek Yüksekokulu |
Ege Üniversitesi | Tire Kutsan Meslek Yüksekokulu |
Fırat Üniversitesi | Karakoçan Meslek Yüksekokulu |
Fırat Üniversitesi | Keban Meslek Yüksekokulu |
Gaziantep Üniversitesi | Naci Topçuoğlu Meslek Yüksekokulu |
Gaziantep Üniversitesi | Nizip Meslek Yüksekokulu |
Gaziantep Üniversitesi | Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu |
Giresun Üniversitesi | Şebinkarahisar Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu |
Harran Üniversitesi | Siverek Meslek Yüksekokulu |
Harran Üniversitesi | Şanlıurfa Teknik Bilimler MeslekYüksekokulu |
Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi | Altınözü Tarım Bilimleri MeslekYüksekokulu |
Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi | Gelendost Meslek Yüksekokulu |
Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi | Şarkikaraağaç MeslekYüksekokulu |
İstanbul Aydın Üniversitesi | Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu |
İstanbul Gelişim Üniversitesi | İstanbul Gelişim Meslek Yüksekokulu |
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa | Veterinerlik Meslek Yüksekokulu |
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi | Teknik Bilimler MeslekYüksekokulu |
Karadeniz Teknik Üniversitesi | Maçka Meslek Yüksekokulu |
Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi | Teknik Bilimler MeslekYüksekokulu |
Kayseri Üniversitesi | Safiye Çıkrıkçıoğlu Meslek Yüksekokulu |
Kırklareli Üniversitesi | Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu |
Kilis 7 Aralık Üniversitesi | Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu |
Kocaeli Üniversitesi | Gıda ve Tarım Meslek Yüksekokulu |
Kocaeli Üniversitesi | Köseköy Meslek Yüksekokulu |
Konya Teknik Üniversitesi | Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu |
Kütahya Dumlupınar Üniversitesi | Altıntaş Meslek Yüksekokulu |
Kütahya Dumlupınar Üniversitesi | Pazarlar Meslek Yüksekokulu |
Malatya Turgut Özal Üniversitesi | Darende Bekir Ilıcak Meslek Yüksekokulu |
Manisa Celâl Bayar Üniversitesi | Saruhanlı Meslek Yüksekokulu |
Mersin Üniversitesi | Mut Meslek Yüksekokulu |
Mersin Üniversitesi | Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu |
Munzur Üniversitesi | Tunceli Meslek Yüksekokulu |
Ondokuz Mayıs Üniversitesi | Terme Meslek Yüksekokulu |
Ondokuz Mayıs Üniversitesi | Yeşilyurt Demir Çelik MeslekYüksekokulu |
Ordu Üniversitesi | Ulubey Meslek Yüksekokulu |
Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi | Bahçe Meslek Yüksekokulu |
Pamukkale Üniversitesi | Çal Meslek Yüksekokulu |
Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi | Pamukova Meslek Yüksekokulu |
Selçuk Üniversitesi | Çumra Meslek Yüksekokulu |
Selçuk Üniversitesi | Sarayönü Meslek Yüksekokulu |
Siirt Üniversitesi | Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu |
Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi | Çorlu Meslek Yüksekokulu |
Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi | Malkara Meslek Yüksekokulu |
Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi | Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu |
Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi | Zile Meslek Yüksekokulu |
Trakya Üniversitesi | Arda Meslek Yüksekokulu |
Üsküdar Üniversitesi | Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu |
Yalova Üniversitesi | Armutlu Meslek Yüksekokulu |
Yaşar Üniversitesi | Meslek Yüksekokulu |
Yozgat Bozok Üniversitesi | Boğazlıyan Meslek Yüksekokulu |