Avrupa Komisyonu tarafından izin verilen beyanlar ve bunları kullanabilme koşulları en son 31 Ocak 2010’a kadar kabul edilmiş olacak.
Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA), 20 Aralık 2006 tarihli 1924/2006/EC sayılı “Gıdalarda Beslenme ve Sağlık Beyanları Hakkındaki Direktif”in 13. maddesi gereğince hazırladığı sağlık beyanlarının final listesini resmi web sitesine yayınladı. Direktifin yayımlanması ile birlikte Avrupa Komisyonu üye ülkelerden beyan listelerini, tüm bilimsel dayanakları ile 31 Ocak 2008’e kadar sunmaları istedi. Ancak bu beyanlar çocuk gelişimi, sağlık ya da hastalık riski azaltma ile ilgili olanları içermemekteydi. Beyanlar EFSA tarafından değerlendirildikten sonra Komisyona sunuldu. Komisyon tarafından izin verilen beyanlar ve bunları kullanabilme koşulları ise en son 31 Ocak 2010’a kadar kabul edilmiş olacak. Buna göre Avrupa Komisyonu’nun Ocak 2010’a kadar AB’de onaylanan “işlevsel” sağlık beyanları konusunda bir “pozitif liste” hazırlaması gerekiyor (“kalsiyum kemiklerinize iyi gelir” gibi).
Değerlendirme süreci:
Geçtiğimiz yılın Temmuz ayında Avrupa Komisyonu, Topluluk’ta onaylanan sağlık beyanlarının listesi konusunda EFSA’ya 2870 beyandan oluşan bir taslak liste gönderdi. Taslak liste, Üye Ülkeler tarafından yapılan 44.000 beyanın incelenmesi sonucunda oluşturuldu.
Avrupa Komisyonu Temmuzda gönderdiği listeyi, Üye Ülkeler tarafından yeni yapılan ve değiştirilen beyanlarla Kasım ve Aralık 2008’de tekrar güncelledi. Böylece toplam olarak EFSA’ya yaklaşık 10.000 benzer beyan için örnek teşkil edecek 4185 beyan gönderilmiş oldu. EFSA tüm beyanları NDA Panel’inde (Avrupa Gıda Güvenliği Ajansının Diyetetik Ürünler, Beslenme ve Allerjenler Kurulu) kabul edilen kriterlere göre inceledi. Geçtiğimiz ay ise Komisyon tarafından kendisine gönderilen sağlık beyanlarının listesini yayınladı. Yayınlanan listede, açıklama için Komisyona geri gönderilen beyanların neden geri gönderildiği de belirtiliyor.
Beyanlarla ilgili takvim
Temmuz 2009 sonuna kadar 1000 beyan: Temmuz 2008’de yapılan, ön inceleme aşamasını geçen ve sonradan değiştirilmeyen beyanlar.
Kasım 2009 sonuna kadar 470 beyan: Temmuz 2008’de yapılan, sonradan değiştirilen beyanlar ve Kasım 2008’de gönderilen yeni beyanlar. Bunların hepsi ön incelemeden geçmiş olan beyanlar.
Son tarihin daha sonra belirleneceği diğer 2700 beyan: Aralık 2008’de alınan yeni beyanlar, daha önceden alınan ama Kasım 2008’de değiştirilen beyanlar, ön inceleme aşamasından geçmeyen ve değerlendirme için daha fazla bilgi gereken beyanlar.
Çocuk gelişimi ve sağlıkla ilgili beyanlarda güncelleme
Bu arada EFSA, 31 Aralık 2008 itibariyle çocuk gelişimi ve sağlıkla ilgili beyanların başvuru durumu için de bir güncelleme yaptı. Buna göre, çocuk gelişimi ve sağlığa ilişkin 209 beyanın 12’si geri çekildi, 11’inin işlemleri sürüyor. 39 başvuru içinden 32’si kabul edildi. Diğer beyanlar ise beyan başvuruları hakkında EFSA daha fazla bilgi istediği için bekliyor. Yine hastalık riskini azaltmaya ilişkin EFSA’ya gelen 27 beyanın 1’i geri çekildi, 4’ünün işlemleri sürüyor. 6 görüş kabul edildi, geri kalanı için istenen bilgilerin gelmesi bekleniyor.
Türkiye uygulamaları:
Ülkemizde bugün için sağlık ve beslenme beyanları hakkında AB direktifine paralel bir mevzuat bulunmuyor. Hangi beyanların, hangi koşullarda yapılabileceği ise 2002/58 sayılı Gıda Maddelerinin Genel Etiketleme ve Beslenme Yönünden Etiketleme Kuralları Tebliği’nde yer alan “Besin öğeleri ile ilgili beyan tablosu” ve “Gıda bileşenleri ile ilgili sağlık beyan tablosu” kapsamında belirleniyor. Enerji, yağ, doymuş yağ, trans yağ asidi, sodyum, lif, protein, vitamin ve mineraller gibi bileşenler için düşük, enerjisiz, az, içerir, içermez, kaynak gibi besin öğeleri ile ilgili beyanlar yapılabilirken, yaklaşık 10 gıda bileşeni için yapılabilecek sağlık beyanları ve bu beyanları yapabilme koşulları veriliyor.
Firmalar, ürünleriyle ilgili olarak yeni bir sağlık beyanı yapmak istediklerinde; Beyan yapılacak gıdanın adı, beyana esas olacak bileşenin adı, miktarı, yapılmak istenen sağlık beyanı, gıda maddesi ve beyana esas olacak bileşene ait analiz bulguları, kullanımı ile ilgili hususlar, depolama koşulları ve “Sağlık veya beslenme beyanını destekleyecek ve bilimsel referanslar ile desteklenmiş kanıtlarla” birlikte başvurularını yapmaları gerekiyor. Beyanlar konusundaki başvurular Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü, Gıda ve Yem Tescil Hizmetleri Daire Başkanlığı, Gıda Kodeks Şube Müdürlüğü’ne yapılıyor.
Başvuru dosyasının ilgili İhtisas Alt Komitesi’ne (İAK) gönderilmesi, incelendikten sonra son olarak Ulusal Gıda Kodeks Komitesi (UGKK)’nde görüşülmesi ve onaylanması halinde beyanın tebliğde belirtilen kullanım koşullarına uygun olarak kullanılması mümkün olabiliyor.
Gıda ve içecek sanayimizin yenilikçilik çalışmaları sonucunda oluşturdukları ürünlerle ilgili olarak yapmak istedikleri muhtelif sağlık ve beslenme beyanları, mevzuatın getirdiği bir takım kısıtlamalar nedeniyle yapılamıyor. Sağlık beyanı yapılabilecek gıdaların belirlenmesinde kullanılacak beslenme profillerinin oluşturulması bu aşamada önem kazanıyor. Avrupa Komisyonu ve EFSA gibi kuruluşların AB’de yürüttükleri çalışmaların Bakanlık tarafından sürekli takip edilmesi, karar alma aşamasında AB’deki verilerin, alınan kararların da yakından incelenmesi, özellikle son yıllarda ihracat atağına kalkmış olan sektörün yeni beyanlar yapabilmesi açısından önem taşıyor. Birçok gıda bileşeni için sağlık beyanları yapılamaması, katma değerli gıda ve içecek bileşenleri pazarının büyümesinin önündeki en büyük engel olarak duruyor.
