Türk Milleti’nin Gazi Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde verdiği ulusal bağımsızlık mücadelesini taçlandırdığı Cumhuriyetin ilanı, 1923 yılında gerçekleşti. Peki Cumhuriyet Bayramı ilk olarak hangi yıl resmi milli bayram olarak kutlandı?
Mustafa Kemal Atatürk ile silah arkadaşlarının önderliğinde Türk Milleti’nin verdiği ulusal bağımsızlık mücadelesinin ardından Cumhuriyetin ilanı, Osmanlı İmparatorluğunun küllerinden yeni bir devletin kuruluşunun ilanıdır.
Cumhuriyetin ilanına giden süreç
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 1 Kasım 1922’de aldığı tarihi kararla, saltanata nokta konulur. 1921 Anayasası ile yeni bir siyasal sisteme geçiş yapılmış, ancak henüz yeni devletin adı konulmamıştır.
Yine Meclis’te 1 Nisan 1923’te seçimlerin yenilenmesi kararı alınan ve yapılan seçimde oluşan Türkiye Büyük Millet Meclisi, Cumhuriyetin kuruluş belgesi olacak Lozan Barış Antlaşması’nı onaylar. Antlaşmanın kabulünün ardından 6 Ekim 1923’te Türk Ordusunun, Batılı güçlerin işgali altındaki İstanbul’a girmesi, Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarının önderliğinde Türk Milleti’nin verdiği ulusal bağımsızlık mücadelesinin zaferle sonuçlandığının ilanı olur.
Savaşın sona ermesi, 23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılması, ardından 1921 Anayasa’nın ilanı ile geçilen yeni siyasal rejimin adının konulmasının zamanının geldiğinin de işaretidir.
“Yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz”
Cumhuriyetin ilanına giden süreçte, 25 Ekim 1923 tarihinde kabine konusunda yaşanan sıkıntı belirleyici olur.
Gazi Mustafa Kemal, 28 Ekim 1923 günü akşamına kadar kabinenin kurulamaması üzerine, Çankaya köşkündeki yemek sırasında arkadaşlarına, “Yarın Cumhuriyet ilan edeceğiz” diyerek, ilk mesajı verir.
Ertesi gün, yani 29 Ekim’de Halk Fırkası Meclis Grubunda, Bakanlar Kurulunun oluşturulması konusundaki tartışmalarda da sorun aşılamaz ve Gazi Mustafa Kemal’den düşüncelerini açıklaması istenir.
Ulu önder, bunalımdan çıkış yolu olarak Anayasa’nın değiştirilmesini önerin ve Cumhuriyetin ilanını içeren tasarıyı parti grubunun bilgisine sunar.
Ve Cumhuriyetin İlanı
Halk Fırkası grubundaki uzun müzakerelerin ardından Cumhuriyetin ilan edilmesi kabul edilir. Parti Grubu’nda kabul edilen tasarı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’nda da “Yaşasın Cumhuriyet” sesleri arasında aynen kabul edilir. 29 Ekim 1923 günü saat 20.30’da Cumhuriyet ilan edilir.
Cumhuriyetin ilanı 1921 tarihli Anayasanın bazı maddelerinin değiştirilmesine dair 364 No.’lu Kanunun kabul edildi. Kanunla, Anayasanın 1, 2 , 4, 10, 11 ve 12’nci maddeleri önemli ölçüde değiştirildi.
Aynı gün Cumhurbaşkanlığı seçimi de yapılarak, Gazi Mustafa Kemal Paşa oybirliğiyle yeni Türk Devletinin ilk Cumhurbaşkanı seçildi.
Cumhuriyet Bayramı ilk ne zaman kutlandı?
Yeni kurulan Cumhuriyet, ilk olarak, 26 Ekim 1924 tarihli 986 numaralı kararname ile Cumhuriyet’in ilanının 101 pare top atılarak ve planlanacak özel bir programla kutlanmasına karar verilmesi üzerine, 1924 yılında yapılan kutlamalarla başladı.
