Yöresel Ürünler ve Coğrafi İşaretler Türkiye Araştırma Ağı (YÜciTA), Türk Patent ve Marka Kurumu’nun coğrafi işaret sayısını 300’e çıkarma hedefiyle jet hızıyla yeni tesciller vermesinin, “bir yerlere hoş görünmek adına Coğrafi İşaretlerin popülizme kurban edildiği” endişesi yarattığını bildirdi.
Coğrafi işaret tescili, yöresel ürünlerin özellikleriyle birlikte korunmasını ve geleceğe taşınmasını, üreticilerin de haklarının korunmasını sağlıyor.
Yöresel Ürünler ve Coğrafi İşaretler Türkiye Araştırma Ağı (YÜciTA), son günlerde oldukça artış gösteren Coğrafi İşaret tescilleri konusunda, Türk Patent ve Marka Kurumu çalışmalarına ilişkin uyarıda bulundu.
Coğrafi İşaret nedir?
YÜciTA’nın açıklamasında, Coğrafi İşaretler üretici ve tüketiciyi haksız rekabete karşı koruyan, tüketicileri ürünün kökeni ve kalitesi konusunda bilgilendiren, istihdam ve gelir yaratarak sürdürülebilir kırsal kalkınmayı sağlayan, kırsal nüfusu yerinde tutan, doğal kaynakları, çevreyi ve tarımsal üretimin çeşitliliğini koruyan ve turizmi geliştiren resmi kalite işaretleri olarak tanımlandı.
Türkiye’nin sahip olduğu olağanüstü zengin Coğrafi İşaret potansiyeli ile bu alanda kendisine çok önemli ekonomik, sosyal ve kültürel kazanımlar sağlayabilecek ender ülkelerden birisi olduğunun altı çizilen açıklamada, ülkemizde 1995 yılında 555 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile başlayan Coğrafi İşaret uygulamalarının, 10 Ocak 2017 tarihinde yürürlüğe giren 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Yasası ile yeni bir döneme girdiği vurgulandı.
“Sistemin işlerliği için denetim şart”
Coğrafi İşaret tescili ile hukuki koruma elde edilirken, sistemin işlerliğinin ancak etkin bir yönetişim ve denetim ile sağlanabildiği belirtilen açıklamada, Türkiye’de ilk tescillerin verildiği 1996 yılından, 2017 yılı başına kadar Türk Patent Enstitüsü’nce 200 civarında ürünün tescilinin gerçekleştiği, ancak ne yönetişimde ne de denetimde hiçbir ilerleme kaydedilemediği bildirildi.
YÜciTA açıklamasında, Ocak ayında yürürlüğe giren Sınai Mülkiyet Yasası’nın, bazı eksiklerine rağmen; tescil süre ve maliyetlerinin azaltılması, logo kullanımına geçiş, eski tescillerde revizyon olanağı, denetimlerin bir yıla indirilmesi ve en önemlisi yeni ismiyle Türk Patent ve Marka Kurumu bünyesinde Coğrafi İşaretler Dairesi’nin kurulması gibi önemli yenilik ve değişiklikler getirdiği kaydedildi.
Tescil başvurularında patlama
Tescil başvurularında bir ölçüde yeni düzenlemelerden ve büyük ölçüde de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 2015 ve 2016 yılı Patent Ödülleri törenlerindeki konuşmalarından kaynaklanan büyük bir patlama yaşandığına dikkat çekilen açıklamada, şöyle denildi:
“Tescil başvurularındaki bu sıçramayı tescillenen ürün sayısında yaşanan baş döndürücü artışlar izlemiştir.
Tescillerin artması şüphesiz hepimiz için çok sevindirici bir olaydır. Ancak bunun popülizme konu edilmemesi gerekir. Görünen o ki Türk Patent ve Marka Kurumu, 2017 yılı için hedeflediği 100 tescile ulaşarak tescillenen Coğrafi İşaret sayısını 300’e çıkarmak konusunda büyük çaba harcamaktadır. Kurumun, belirsizliğin yoğun olduğu bir konuda böyle bir hedefi amaçlaması ve politikasını ona göre belirlemesi son derece sakıncalı olup, örnekleri daha önce görülen ve farklı açılardan tartışmaya konu olan bazı Coğrafi İşaretler gibi yeni örnekler türetme potansiyeli yüksek olacaktır.
AB’de tescil sayısı sadece 35
28 ülkeli Avrupa Birliği’nde 2017 yılı içinde tescillenen Coğrafi İşaret sayısı sadece 35 olduğu halde Türkiye’de bu sayı halen 69 olup, yıl sonunda 100’e ulaşacaktır. Sadece 1-19 Aralık arası, yani 19 günde gerçekleştirilen tescil sayısı 30 olup, bu tek başına AB bir yıllık tescil sayısının %86’sını oluşturmaktadır. Tescilleri yeni yapılan Coğrafi İşaretlerimiz arasında 4-5 yıldır bekleyenler olduğu gibi, başvuruları sadece 4-5 ay önce yapılmış olanlar da bulunmaktadır. Tesciller öylesine hızlı yapılmaktadır ki, bazı ürünlerin ilanlarının başvurularını takip eden ilk 10 gün içinde yapıldığı görülmektedir.
İki uç nokta, iki risk!
Ne son 20 yılda olduğu gibi yılda ortalama yaklaşık 10 tescil verilmesinin, ne de son 2 ayda olduğu gibi günde ortalama yaklaşık 2 tescil verilmesinin doğru olduğu inancındayız. Bu ortalamalar Türk Patent ve Marka Kurumu’nun bu konuda bir uçtan diğer uca doğru keskin bir dönüş yaptığını göstermektedir. Her iki uç noktanın doğurduğu iki ortak risk bulunmaktadır. Birincisi, konunun yeterince önemsenmemesi ve ciddiyetle ele alınmaması; ikincisi ise Coğrafi İşaretlerin beklenen sonuçları yaratmasına zemin hazırlayan denetim ve yönetişim konularının hala daha arka plana atılmasıdır.
“Popülizme kurban ediliyor”
Bu uygulamalar bir yerlere hoş görünmek ve konu ile ilgili bir şeyler yapıyormuş gibi olmak adına Coğrafi İşaretlerin popülizme kurban edildiği endişesini yaratmaktadır. Yapılması gereken, duvarlara asılan tescil belgelerinin sayısını arttırmaktan çok, sistemin içinin doldurulması konusunda çaba harcamaktır.”
