Genellikle devamlı sulama ile tarla su altında tutularak yetiştirilen çeltikte ihtiyaç duyulan sulama suyunun temini giderek zorlaşırken, uygulamadaki hatalar da su kayıplarını artırıyor. Bu nedenle Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) ile Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü, çeltikte damla sulama için proje başlattı.
Dünyada mısır ve buğdaydan sonra en fazla ekilişi gerçekleştirilen tarımsal ürün olan çeltik, sulama suyu sağlama olanaklarına bağlı olarak ülkemizin bütün coğrafi bölgelerinde, yaklaşık 35 ilde ekiliyor. Ancak, son yıllarda Trakya-Marmara ve Karadeniz bölgeleri olmak üzere iki önemli çeltik ekim bölgesi ortaya çıktı. Bunları İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri izliyor.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre, 2017 yılında Türkiye genelinde toplam 110 bin hektar (ha) alanda çeltik ekimi yapılırken; aynı yıl için DSİ’ce inşa edilerek işletmeye açılan sulama tesislerinden sulanan alanların 517 bin 94 hektarını çeltik ekimi yapılan alanlar oluşturdu.
Çeltik üretiminde su kaybı yüksek!
Çeltik tarımında en önemli kısıtlayıcı etmen ise sulama suyunun sağlanması ve yönetimi. Yoğun su ihtiyacı ve uygulamada yapılan hatalar, birim alanda aşırı su kullanımına yol açıyor.
Çeltik bitkisinin su tüketiminin, iklim koşullarına göre 810-1625 mm arasında değiştiği tahmin ediliyor. Bununla beraber uygulamada su tüketimi, kayıplardan dolayı tahmin edilen miktardan çok daha fazla gerçekleşiyor. Ayrıca, çeltik üretiminde 1 kg ürün için 1000-1200 litre suyun yeterli olduğu, ancak uygulamada bu miktarın 4000-5000 litreye ulaştığı belirtiliyor.
2017 yılı çeltik ekim döneminde, özellikle Trakya’da barajlarda su seviyelerinin düşük olmasının, çeltik ekim alanlarında daralma yaşanmasına, bu durumun üretimin bir önceki sezona göre %2,2’lik düşüşte etkili olduğu tahmin ediliyor. Çeltik ekim alanlarının önemli bir bölümünde “su yetersizliği ve enerji sorunu” nedeni ile ekime izin verilmiyor.
Çeltikte Damla Sulama Sistemlerinin Kullanımı Projesi
Ülkemizde genelde çeltik, devamlı sulama ile tarla su altında tutularak yetiştiriliyor. Su kaynağının yetersiz ve topografyanın bozuk olduğu alanlarda mikro sulama sistemlerinin kullanım olanakları da tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de gündeme geldi.
Özellikle çeltik ekim alanlarındaki sulamadan kaynaklı enerji tasarrufu için önlem alınmasının yanı sıra, sulanan alanlarda yaşanan yabancı ot sorunları da dahil olmak üzere karşılaşılan sorunların çözümüne yönelik Ar-Ge çalışmalarının yapılması ve sonuçların olumlu çıkması durumunda ilgili birimlerce su kullanıcılarının teşviki planlanıyor.
Bu kapsamda Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) koordinatörlüğünde, Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü işbirliği ile “Çeltikte Damla Sulama Sistemlerinin Kullanım Olanaklarının Araştırılması” başlıklı güdümlü proje programa alındı.
Geleneksel ve modern sulama yöntemleri karşılaştırılarak, yeni sulama programı hazırlanacak
TAGEM Toprak ve Su Kaynakları Araştırmaları kapsamında yürütülecek proje, Mayıs 2019’da başlatıldı. Proje ile Türkiye’de çeltik üretimi yapılan farklı bölgelerde Trakya Bölgesi-Kırklareli, İç Anadolu Kızılırmak Havzası Çankırı-Kızılırmak ilçesi, Ege Menemen Ovası, Akdeniz Bölgesi Tarsus ve Karadeniz Bölgesi Bafra Ovasında Ar-Ge Projeleri yürütülüyor.
2 yıl sürecek proje ile; çeltik yetiştiriciliğinde verimin arttırılması, kullanılan sulama suyu miktarının azaltılması amacıyla modern ve yeni sulama teknolojileri (yüzey/yüzeyaltı damla sulama ve fertigasyon) kullanılacak. Geleneksel ve modern olmak üzere iki farklı sulama yönteminin karşılaştırılması esasına göre oluşturulan projeden elde edilecek verilerden yararlanılarak, maksimum faydayı sağlayacak sulama programı hazırlanacak. Aynı zamanda yabancı ot kontrolüne ilişkin ilaçlama programları da projede öne çıkan konular arasında.
Çeltik sulamasında alternatif su tasarrufu sağlayan sulama yöntemleriyle hazırlanacak sulama programları sayesinde, bölgedeki su ve toprak kaynaklarının korunması sağlanacak, tasarruf edilecek su ile daha fazla alan sulanabilecek ve verimde artış sağlanabilecek. Bu da çiftçi ve ülke ekonomisine, bölgenin kalkınmasına katkı sağlayacak.
