Tohum Gen Bankası
250 bin numune saklama kapasitesiyle ABD ve Çin’den sonra dünyanın en büyük 3. gen bankası olan Türkiye Tohum Gen Bankası hizmete girdi
Dünyanın 3. büyüğü olan “Türkiye Tohum Gen Bankası”, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın Yenimahalle Kampüsü’nde 02 Mart 2010 tarihinde düzenlenen törenle hizmete açıldı. Açılış törenine katılan Başbakan Erdoğan yaptığı konuşmada, 250 bin kapasiteli bankanın faaliyetlerine 10 bin adet tohum örneğiyle başladığını ve gerekli görülmesi halinde kapasitenin 300 bine çıkarılabileceğini belirtti. Erdoğan, ilk etapta İzmir’de bulunan gen bankasındaki 55 bin tohum gen örneğinin birer kopyasının da bu bankaya taşınacağını ifade etti.
Tarım ve Köyişleri Bakanı Mehdi Eker ise Türkiye’nin jeo-stratejik önemi yanında, yüksek düzeyde agro-stratejik önemi bulunduğunu belirtti. Bakan Eker: “Dünyadaki 8 gen merkezinden üçü Anadolu’da kesişiyor. Türkiye’de kaydedilmiş 12 bin bitki türünün 3.905’i endemiktir. 10 milyon kilometre karelik Avrupa topraklarındaki endemik bitki türü sayısının 2 bin 400 olduğu dikkate alınırsa, Türkiye’nin ne kadar önemli bir gen kaynağı olduğu ortaya çıkar” dedi. Eker sözlerine şöyle devam etti: “Dönemimizde çıkan Tohumculuk Yasası ve Islahçı Hakları Yasası’ndan sonra tohumculuk alanındaki çalışmalar hızlandı. 2005’te 620 bin dönüm sera alanında kullanılan hibrid tohumun %10’u yerli iken geçen yıl itibariyle bu oran %35’e çıktı. 2012’de ise bu oranı %65-70’e ulaştırmayı hedefliyoruz. Tarla bitkileriyle ilgili tohumların halen ortalama %98’i yerli üretimle karşılanıyor. Tarımsal araştırmalar konusunda TÜBİTAK’la önemli iş birliği yapıyoruz. Soğanlı Yumru Süs Bitkileri Projesiyle, 260 endemik bitki türü tescil edildi ve üretimine başlandı. Bunlar kısa sürede endüstride kullanılabilir hale getirilecek”.
Anadolu florası korunacak
Tohum gen bankasıyla, ülkenin biyoçeşitliliğinin ve genetik kaynaklarının korunması amaçlanırken; diğer yandan bu kaynakların doğru kullanılması ve ekonomiye kazandırılması amaçlanıyor. Yaklaşık 250 bin bitki türünü koruma altına alma kapasitesi bulunan banka, aynı zamanda Anadolu’nun bu doğal bitki türü zenginliğini muhafaza ederek gelecek nesillere aktarılmasını sağlayacak.
Türkiye’de kaydedilmiş bitki türü 12 bin civarında. Ama daha da önemlisi bunların yaklaşık üçte biri endemik; yani yaşam alanı belirli bir bölgeyle sınırlı. Endemik tür sayısının Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nca 3.905 olduğu ifade ediliyor. İşte Türkiye asıl bu yönüyle bitki türü bakımından dünyanın en zengin ülkelerinin başında geliyor. Bunun yanı sıra buğday, arpa, nohut, mercimek, zeytin ve daha sayamayacağımız birçok tarımsal ürünün de ana vatanının Türkiye olduğu biliniyor.
Çalışmalar 1964’te başladı
Bugün Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğüne bağlı 28 Araştırma Enstitüsünde, bitkisel biyolojik çeşitlilik ve genetik kaynaklar konusunda çalışmalar yapılıyor. Ancak bu alandaki ilk sistemli çalışmanın temelleri 1964 yılında atıldı. İlk gen bankası şimdi Ege Tarımsal Araştırmalar Enstitüsü olan Bitki Araştırma ve İntrodüksiyon Merkezi’nde kuruldu. Bu merkezde ülkemizde tarımı yapılan türler toplanıyor. 1990 yılında ise Ankara’da bir gen bankası daha kuruldu ve yabani türler de toplanmaya başlandı. Ardından 2007’de geliştirilen ve Mart ayında hizmete giren Türkiye Tohum Gen Bankası geldi.
Hizmete giren Tohum Gen Bankası dünyanın sayılı gen bankalarından biri. Bu alanda en büyüğü 300 bin örnekle Çin’de, 280 bin örnekle ABD’de olmak üzere iki gen bankası bulunuyor. Türkiye Tohum Gen Bankası 250 bin örnek kapasitesiyle 3. sırada yer alıyor.
Gen bankası ile ülke genelindeki genetik bitki materyalinin toplanması, bir araya getirilmesi ve böylece genetik kaynakların kayıt altına alınması hedefleniyor. Bir araya getirilen bu kaynakların ürün ıslahında ve üniversiteler, araştırma enstitüleri ve ilgili diğer kuruluşlar iş birliğinde çeşit geliştirme çalışmalarında da kullanılması amaçlanıyor.
Koruma nasıl sağlanıyor?
Bankada tohumlar üç değişik şekilde saklanabiliyor. -20oC’de uzun süreli muhafazada yaklaşık 20 yıl tohumlar saklanabiliyor. Yani 20 yılda bir yenileme gerekiyor. Diğer saklama şekilleri, 0oC’de orta süreli muhafaza ve +4oC’de kısa süreli muhafaza”.
Gen Bankasında, ayrıca tarımda kullanılan mikroorganizmalar da -196oC’de korunarak istendiği anda hizmete sunulabiliyor.
