Ambalajda endişeli bekleyiş

Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından ambalaj atıklarının yönetimi konusunda hazırlanan Ambalaj ve Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği, 1 Ocak 2005’de yürürlüğe girmişti. Yaklaşık 2 yıllık bir uygulamanın ardından yönetmelik değişikliği için harekete geçen bakanlık, bir taslak metin hazırlamış ve ilgili kesimlerden görüş istemişti. Değişikliğe gerekçe olarak ise, uygulamada; ambalajların işaretlenmesi, ambalaj miktarı bildirim formları, lisans kriterleri ve benzeri konularda sıkıntılar yaşandığı gösterilmişti. Ayrıca AB uyum sürecinde gerçekleştirilen “Çevre Tarama Faslı”nda 94/62/EC sayılı Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Direktifi ile söz konusu yönetmelik arasında uyumlaştırılmayan bazı hususların yer aldığı ve bunların 2006 sonu itibariyle uyumlu hale getirilmesi gerektiği vurgulanmıştı.

Tartışmaya açılan yönetmelik taslağına ilişkin Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi Dernekleri Federasyonu tarafından Çevre Bakanlığı’na iletilen görüşte, gıda sektörünün kaygıları dile getirildi. AB’nin 94/62/EC sayılı “Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Direktifi” ile paralellik sağlamak açısından yönetmeliğin adının aynen muhafaza edilmesi istenirken, özellikle ‘piyasaya sürenler’in yükümlülüklerinin arttırılması noktasında değişikliğe karşı çıkıldı. Mevcut yönetmelik; ambalaj atıkları konusundaki yükümlülükleri ‘Ekonomik işletmeler’ tanımı altında ambalaj üreticileri ile ürünlerini bu ambalajları kullanarak piyasaya sürenler arasında paylaştırıyor. Oysa önerilen değişiklikler aynen gerçekleştiği takdirde; ambalaj üreticilerinin geri kazanım sürecinde hiçbir maliyet ve sorumlulukları olmayacak, geri kazanım hedeflerine ulaşma ve bununla ilgili maliyetler dahil bütün yükümlülükler, piyasaya sürenler tarafından üstlenilecek. Bu durum, gıda üreticilerine büyük maliyetler getirecek. Kaldı ki, yönetmelik değişikliği için uyumun gerekçe olarak gösterildiği AB’deki uygulamalarda da ambalaj ve gıda üreticileri müştereken sorumlu tutuluyorlar. Bunun için mevcut yönetmelikteki ‘ekonomik işletmeler’ tanımının, AB Ambalaj ve Ambalaj Atıkları tanımına paralel hale getirilerek, ambalaj üreticileri ile piyasaya sürenlerin ortak sorumluluğunun sürmesi gerektiği kaydedildi. Böylece yönetmelik, AB direktifi ve Çevre Kanunu’na da uyumlu hale gelecek.

Çevre Bakanlığı’nın taslağında ekonomik işletmeler için isteğe bağlı hale getirilen ambalaj üzerindeki işaretlemenin, ‘zorunlu’ olması gerektiği de belirtilirken, geri kazanım hedeflerinin, üretici ve tüketici kesimin oluşacak maliyet artışından olumsuz etkilenmemesi ve kolay uygulanabilirlik açısından daha geniş bir sürece yayılması gerektiği vurgulandı. Şimdi Çevre ve Orman Bakanlığı’nın yönetmelik değişikliğine nihai şeklini vermesi bekleniyor. Ancak yeni yönetmeliğin, taslak metindeki, ambalaj üreten ve ambalaj kullanarak üretim yapan gıda şirketlerini mevcut ve gelecekteki geri kazanım maliyetleri açısından yakından ilgilendiren konular düzeltilmeden yayınlanması halinde, gıda sektörü ek yükümlülükler ve güçlüklerle karşı karşıya kalacak.

Yönetmelikte değişikliğe gidilmemesi halinde ise, 2005 yılında yüzde 20 ile başlayan ve 2007 için yüzde 35 olarak uygulanacak karton-kağıt geri kazanım oranı, her yıl kademeli olarak artarak, 2014 yılında yüzde 60’a ulaşacak. Bu ise, ambalajlı gıda üreticisinin ambalaj geri kazanma (toplama) maliyetlerinin iki kat artması anlamına geliyor.

Çevreye karşı sorumluluğunun bilincinde gelişen gıda sektörünün sıkıntıya girmemesi ve maliyetlerin tek taraflı artmaması için ambalaj geri kazanımında sorumluluğun taraflar arasında paylaşımının önemi vurgulanırken, mevcut geri kazanım hedefleri için belirlenen sürenin de AB uygulamaları dikkate alınarak yeniden düzenlenmesi isteniyor.