AB, tek kullanımlık plastik tüketimini nasıl azaltacak?

AB Komisyonu, Avrupa sahilleri ve denizlerinde en sık karşılaşılan 10 tür tek kullanımlık plastik ürünün ve terk veya kaybedilmiş balık av malzemelerinin azaltılması için yeni kurallar teklif etti. Söz konusu materyaller deniz çöplerinin %70’ini oluşturuyor.

Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu sitesindeki habere göre, AB’de tek kullanımlık plastik tüketimini azaltacak yeni kurallar, farklı ürünlerin kapsama alınabilmesini sağlayacak şekilde tasarlandı.

Komisyon, daha temiz ve ekonomik açıdan uygun alternatifleri bulunan ürünlerin yasaklanmasını; diğerlerinin kullanımlarına ise tüketimlerinin ulusal ölçekte azaltılması veya üreticilere dönük tasarım, etiketleme ve atık yönetimi zorunlulukları gibi benzer tedbirler yoluyla, sınır getirilmesini teklif ediyor.

“Avrupalıların birlikte hareket etmesi gerekli”

AB Komisyonu Birinci Başkan Yardımcısı Frans Timmermans, konuyla ilgili açıklamasında, “Plastik atıklar kesinlikle büyük bir mesele ve bu meselenin aşılabilmesi için, Avrupalıların birlikte hareket etmesi gerek; çünkü plastik atıklar havamıza, toprağımıza, denizlerimize ve yediklerimize karışıyor. Bugünkü tekliflerle birlikte bir dizi tedbir yoluyla süpermarket raflarındaki tek kullanımlık plastiklerin tüketiminin azaltılması sağlanacak” dedi.

Komisyon Başkan Yardımcısı Jyrki Katainen de, “Plastik inanılmaz bir ürün olabilir; ne var ki, bu ürünü çok daha sorumlu bir şekilde kullanmamız gerekiyor. Ekonomik ve çevresel açıdan tek kullanımlık plastikler hiç de akıllıca bir seçim değil; bugünkü teklifler, hem üretici hem de tüketicilerin sürdürülebilir alternatiflere geçişine yardımcı olacaktır” ifadelerini kullandı.

Plastik, insanların tükettiği gıda zincirine de giriyor

AB Komisyonu’nun teklifi, Ocak ayında sunulan ve 2030 itibariyle AB pazarındaki tüm plastik paketlerin yeniden kullanılabilir veya geri dönüşümlü olmasını sağlamayı amaçlayan Avrupa Plastik Stratejisi (European strategy for plastics) kapsamındaki taahhütlerden biri.

Denizde rastlanan çöplerin %80’den fazlası plastik maddeler olmakla birlikte, balık ve deniz kabuklularının da aralarında olduğu deniz canlılarının vücutları içinde bile plastik artıklara rastlanıyor. Bu da aynı zamanda plastiğin, insanların tükettiği gıda zincirine girdiği anlamına geliyor.

6 ürüne yasak

Komisyon tarafından teklif edilen direktifte, plastik kulak çubuğu, plastik çatal-bıçak, tabak, pipet, içecek karıştırma çubukları ve balon çubuklarına yönelik yasak yer alıyor. Tüm bu ürünlerin, sürdürülebilir materyallerden yapılması gerekecek. Tek kullanımlık içecek kaplarına ise sadece kapakları ayrılmıyor ise izin verilecek.

Teklifte, gıda kutuları ve bardaklar için ise tüketimin azaltılmasına yönelik bir takım hedefler ortaya konuluyor. AB ülkeleri bunu, belirleyecekleri ulusal hedeflerle; satış noktasında alternatif ürünler sunarak veya tek kullanımlık ürünleri ücrete tâbi kılarak başarabilecekler.

Yeni kurallar gıda kabı, ambalaj ve paket kâğıdı, içecek kutusu ve bardak, filtreli tütün ürünleri, ıslak mendil, balon ve hafif plastik torba üreticiler için de bir takım zorunluluklar getiriyor. Üreticiler atık yönetimi ve temizlik işlemleri ile farkındalık tedbirlerinin yarattığı maliyetin karşılanmasına yardım edecek. Daha az kirletici alternatifleri geliştirilmesi için sanayiye teşvik verilecek.

Şişeler için %90’lık toplama hedefi

Üye Devletlerin ayrıca 2025’e kadar, depozito iade programı gibi yollarla tek kullanımlık içecek şişelerinin %90’ını toplamaları gerekecek.

Kadın pedi, ıslak mendil ve balon gibi bazı ürünler için atıkların nasıl bertaraf edileceği, ürünlerde plastik muhteviyatı ve onların çevre üzerindeki olumsuz etkileri konusunda net etiketlendirme gerekli olacak.

Komisyon, plastik içeren ve plajlardaki çöplerin %27’sine tekabül eden balıkçı malzemeleri konusunda ise üretici sorumluluk programları öneriyor. Üreticilerden, liman kabul tesislerinde yürütülen atık toplama işlemleri ile bunların nakliye ve arıtma maliyetlerini karşılamaları istenecek.

Son olarak, tek kullanımlık plastiklerin olumsuz etkisi, yeniden kullanım seçenekleri ve atık yönetimi konusunda AB ülkelerinin tüketici farkındalığını arttırması gerekecek.

Çöpün yarı yarıya azaltılması

Söz konusu teklif, kurallar kapsamında yer alan tek kullanımlık 10 plastik ürün kaynaklı çöpün yarısından fazlasının azaltılmasını amaçlıyor. Söz konusu tedbirler, 2030’a kadar 3.4 milyon ton CO2 eşdeğeri emisyonunun ortaya çıkmasını engelleyecek.

En yaygın olan tek kullanımlık plastik ürünlerin yenilikçi alternatifler ile ikame edilmesi yoluyla yerel düzeyde yaklaşık 30,000 iş yaratılabilecek. AB genelinde önerilen kurallar ayrıca ilk hamle avantajı sayesinde, Avrupa firmalarına sürdürülebilir ürünler bakımından küresel pazarda rekabet avantajı sağlayabilecek.

Plastik stratejisi için finansman desteği

AB, Horizon 2020 yoluyla plastik stratejisi ile doğrudan ilişkili alanlarda Ar-Ge için şimdiden 250 milyon Avro finansman sağlamış bulunuyor. Buna ilaveten strateji kapsamındaki öncelikli çalışmaların finansmanı için 2020’ye kadar 100 milyon Avro daha tahsis edilecek.

Yeni kurallar 2014’de AB mevzuatı ile hayata geçirilen tek kullanımlık plastik torbaların azaltılması uygulaması ve plastik için geri dönüşüm hedefleri içeren yeni gözden geçirilmiş AB atık mevzuatı gibi önceki girişimlerin başarısını daha da ileriye götürecek.

Teklifin hazırlık aşamasında gerçekleştirilen kamuoyu yoklamaları, söz konusu AB çalışmasına yüksek düzeyde destek olduğunu ortaya koymuştu. Yanıt verenlerin %95’i tek kullanımlık plastiklere karşı atılacak adımların gerekliliği ve aciliyeti konusunda hemfikir iken, %79’u da etkili olmak için tedbirlerin AB düzeyinde alınması gerektiğini ifade ettiler.

IKEA, 2020’den itibaren yasaklayacak

AB denizlerde ve sahillerdeki plastik atıkları yüzde 70 azaltmak amacıyla tek kullanımlık plastiklerin kullanımını yasaklamaya yönelik çalışma yaparken, İsveçli mobilya devi IKEA da tarihi bir karar aldı.

IKEA, 2020 yılı itibariyle tüm mağaza, alışveriş merkezleri ve restoranlarında tek kullanımlık plastik ürünlerini kaldıracağını duyurdu. Bu ürünler arasında pipet, çatal, bıçak, kaşık, çöp poşedi, kupa gibi ürünler bulunuyor.

Yapılan açıklamada, 2020 yılı itibarıyla yüzde 100 yenilenebilir enerjiye geçilmesinin planlandığı ve ürünlerde de sadece geri dönüştürülmüş ve yenilenebilir ürünler kullanılmasının öngörüldüğü belirtildi. 2025 yılında da eve teslimattaki emisyonun sıfıra çekilmesi bekleniyor.

Yenilenebilir enerji projesine 1.7 milyar avro yatıran İsveç merkezli perakende mobilya devi, 416 rüzgar türbini inşa edecek. Şirketin binasındaki mevcut 750 bin güneş paneli sayısı da arttırılacak.

IKEA CEO’su Torbjörn Lööf, “Gezegenimizin limitleri doğrultusunda 1 milyardan fazla insana ilham verebilecek ve daha iyi yaşamalarını sağlayacak bir büyüklüğe sahibiz.” dedi.

Geri dönüşüm oranı yüzde 18

Düşük maliyeti ve çok çeşitli kullanım alanıyla dünyanın en popüler maddelerinden biri olan plastik kullanımı, son 50 yılda 20 kat arttı. Gelecek 20 yılda da 2 kat artması bekleniyor. Araştırmalara göre 2050 yılında okyanuslardaki plastikler, balıklardan daha fazla kütleye sahip olacak.

Üstelik kağıtta yüzde 58, metalde yüzde 90’lara ulaşan geri dönüşüm oranı, plastikte sadece yüzde 18.