Genel fonksiyonlu sağlık beyanları için sunulan kanıtların yarıdan fazlasını yetersiz bulan Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA), eleştirilerin odak noktasına yerleşti.
Sağlık beyanlarına sıkı kısıtlamalar getiren yeni sistem nedeniyle 2 Ekim, Avrupa Birliğindeki çoğu fonksiyonel gıda ve gıda takviyeleri işiyle uğraşanlar için pek de iyi bir gün olmadı. Avrupa Gıda Güvenliği Kurumu (EFSA) 523 sağlık beyanı başvurusunun yaklaşık üçte ikisini geri çevirdi. 400’e yakın başvuru dosyası, EFSA uzmanlarını belli besin bileşenlerinin sağlığa belli yararlar sağlayacağı konusunda ikna edemedi.
EFSA başvuru dosyalarının %70’inin yetersiz olduğunu bildirdi. Üstelik inceleme için bekleyen 4000’den fazla sağlık beyanı için de aynı tür değerlendirme yapılacağını bildirdi. Avrupalı gıdacılar, EFSA bünyesinde bulunan beslenme uzmanlarının olaya genellikle endüstrinin bilimsel çabaları açısından bakmadıklarını iddia ediyorlar. Gıda ve içecek endüstrisi, değerlendirme kriterleri ve yöntemleri konusunda EFSA’yı eleştiriyorlar; çünkü Avrupalı tüketiciye, yenilikçi ürünlerinin sağlığa yararlarını anlatmaları artık daha uzun zaman alacak gibi görünüyor.
İlk değerlendirme sonuçlarını açıklayan EFSA; 29 gıda bileşeni temelinde 115 sağlık beyanını olumlu bulurken, 65 gıda bileşeni temelinde yaklaşık 400 beyanın bilimsel kanıtları yeterli bulmadı. Bu gelişme sonrasında EFSA, “Avrupa’da inovasyonun önünü kestiği” yönünde eleştirilere maruz kaldı. Eleştirilerin odak noktasını ise “EFSA’nın sağlık beyanlarındaki bilimsel kanıtlar konusunda değerlendirmelerini, ilaçlar için geçerli olanlar gibi çok yüksek standartlarda yapması” oluşturuyor.
EFSA inovasyonun neresinde ?
Eleştirilerin artması üzerine, beslenme ve gıda takviyeleri üzerine günlük online yayın yapan Fransa merkezli haber sitesi NutraIngredients.com, AB sağlık beyanlarının Avrupa’da inovasyonu engelleyip engellemediği konusunda görüşleri değerlendirdi. NutraIngredients.com’un haberine göre gelen görüşler, daha çok EFSA’nın inovasyonu engellediği yönünde.
Örneğin Fransa’dan Institut Rosell-Lallemand’ın Kurumsal İlişkiler Müdürü Célia Martin; “Bir orta yol bulunması gerek” diyor. Martin, mevcut sistemde inovasyon ve rekabet açısından yalnızca büyük firmaların ‘EFSA’nın ilaçları bilimsel olarak değerlendirdiği gibi değerlendirdiği’ sağlık beyanlarını kabul ettirebildiklerini söylüyor. “Sağlık beyanlarını kanıtlamak için gerçekleştirilecek klinik çalışmalara ayıracak yeterli bütçesi olmayan orta ve küçük ölçekli firmalar sağlık beyanlarını kabul ettirmek konusunda sıkıntı yaşıyorlar” diyor.
Yine Fransa’dan BioSerae Laboratuvarları Kalite/ARGE Direktörü Elodie Linares, EFSA’yı şu sözlerle eleştiriyor: “EFSA’nın bilimsel kanıtlar konusundaki değerlendirmeleri, ilaçlar için geçerli olanlar gibi çok yüksek standartlarda yapılıyor. Sağlık beyanları değerlendirmesinde inovasyonun tam tersi olan yöntemler kullanılıyor”. “Kesinlikle inovasyon engelleniyor!” diyen Hannah Cremona, Malta’nın en eski gıda dağıtım şirketi Vivian Corporation’un Pazarlama Müdürü olarak görev yapıyor. Cremona özellikle gıda takviyeleri endüstrisinde inovasyonun engellendiğini savunuyor. “Bu firmalar ve uzmanlar, örneğin balık yağları gibi doğal kaynakların sağlık yararlarının daha ileri araştırılması konusunda kısıtlandıkları için bu ürünlerin inovasyonu ve tüketiciye ulaştırılması da kısıtlanmış oluyor” diyor. Tüketici tarafında da bir karmaşa yaşandığına dikkat çeken Cremona, “Bilimsel desteği olmayan bir mevzuatı kabul ederse Avrupa Komisyonu güvenilirliğini kaybedebilir. Bu mevzuatların amaçları başka mı? Bunlar kimin çıkarına hizmet ediyor?” diye ağır bir eleştiri yöneltiyor.
Almanya merkezli Modern Plastics’in Müdürü Matt Defosse ise “AB sağlık beyanları yanlış uygulamalardan dolayı Avrupa’da inovasyonu engelliyor. Bu da genellikle küçük ve orta ölçekli firmalar açısından önemli bir sorun. Kurallarla boğulan firmalar inovasyon için hareket edemiyorlar” diyor.
İrlanda’dan Jens Bleiel, “EFSA geçmişte bazı beyanları mahkum etmiş olabilir ama artık gelecek daha aydınlık görünüyor” diyor. Food for Health CEO’su Bleiel, EFSA’nın gelecekteki gıda araştırma, pazarlama ve beyanlarda, üreticiler, satıcılar ve tüketiciler açısından açıklık ve saydamlık sağlayabileceğini düşünüyor. “Sağlık beyanlarının bilimsel verilerle desteklenmesi gerektiğine inanıyoruz. Başlangıçtaki ihtilafa karşın EFSA uzun vadede araştırmalar, klinik denemeler, protokoller ve beyanların hazırlanması konusunda bir iletişim kanalı olarak rehberlik ve danışmanlık sağlamak üzere konumlandırıldı” diyen Fleiel, bu süreçte gıda inovasyonlarının engellenmek yerine teşvik edileceğini öngörüyor.
Süreçte neler yaşandı ?
Temmuz-Aralık 2008 tarihleri arasında EFSA, Avrupa Komisyonundan değerlendirilecek 4185 beyanın taslak listesini aldı. Liste, Komisyon tarafından Üye Ülkelerden gelen 44.000’den fazla beyanın incelenmesinin ardından gerçekleştirilen konsolidasyon süreci sonucunda hazırlandı. EFSA’nın Diyetetik Ürünler, Beslenme ve Allerjenler Paneli listedeki önemli sağlık beyanları için bilimsel görüşlerin yayınlanması ve kabul edilmesi çalışmalarına halen devam ediyor.
Bu sağlık beyanlarından ilk etapta 523’ü hakkında bilimsel görüşlerini Ekim ayı başında açıklayan EFSA’ya göre, başvuru dosyalarının %70’inin bilimsel kanıtları yetersiz. Görüşler, 200’ün üzerinde gıda ve vitaminler, mineraller, lifler, yağlar, karbonhidratlar, probiyotik bakteri gibi gıda bileşenleri ile ilgili 523 sağlık beyanına ilişkin bilimsel tavsiye sunuyor. EFSA’ya göre sağlık beyanlarının yaklaşık üçte biri için beyanı destekleyici bilimsel kanıt bulunuyor. Bunlar genellikle vitamin ve minerallerin fonksiyonları, kolesterol açısından diyet lifleri, yağ asitleri ve diş sağlığı açısından şekersiz sakızlarla ilgili beyanlar. Değerlendirmelerde olumsuz sonuç alan beyanların yaklaşık yarısı beyan edilen madde ile ilgili eksik ya da yetersiz bilgi içerdiği belirtiliyor. Söz konusu madde açık bir şekilde tanımlanmadığı takdirde Diyetetik Ürünler, Beslenme ve Allerjenler Paneli, EFSA’ya sunulan bu maddeyle ilgili beyanların bilimsel kanıtlarını onaylayamıyor.
